Kompyuterni tashkillashtirish

HTlarining ish rejimlari.
EHM apparat vositalari dasturaviy ta’minot bilan birga 
HTlari 
bir 
dasturli 
va 
multidasturli 
rejimlarda 
ishlashi 
mumkin. 
Bir dasturli rejimda ishlaganda EHM xotirasida faqat bitta dastur bo‘ladi va faqat 
shu dastur bajariladi. Bunday rejim odatda mikro-EHM va personal EHMlar uchun 
xos, 
ya’ni 
individual 
foydalaniladigan 
EHMlar 
uchun 
xos. 
Multiprogrammali (ko‘p programmali) rejimda ishlaganda EHM xotirasida bir 
nechta dasturlar bo‘ladi, ular tizimda hosil bo‘layotgan vaziyatga qarab protsessor 
bir masaladan ikkinchisiga o‘tish oralig‘ida qisman yoki to‘liq bajariladi. 
Multidasturli rejimda mashina vaqti va operativ xotira samaraliroq foydalaniladi, 
chunki yechilayotgan masalada protsessorning kutish rejimiga o‘tishi talab 
qilinadigan qandaydir vaziyat paydo bo‘lganda, protsessor boshqa masalani 
yechishga o‘tadi va uni shunga o‘xshash vaziyat paydo bo‘lgunicha bajaradi va h.k. 
Multidasturli rejim realizatsiya qilinganda masalalardan bir-biriga o‘tishi navbati 
aniqlanishi va o‘tish momenti tanlanishi talab qilinadi, bundan murod – mashina 
vaqti va xotiradan maksimal darajada samarali foydalanishdir. Multidasturli rejimni 
EHM apparat vositalari va OT vositalari ta’minlaydi. Bu murakkab EHMlarga xos; 
ularda mashina yechishga o‘tadi va uni shunga o‘xshash vaziyat paydo bo‘lgunicha 
bajaradi va h.k. Multidasturli rejim realizatsiya qilinganda masalalardan bir-biriga 

---

o‘tishi navbati aniqlanishi va o‘tish momenti tanlanishi talab qilinadi, bundan murod 
– mashina vaqti va xotiradan maksimal darajada samarali foydalanishdir. 
Multidasturli rejimni EHM apparat vositalari va OT vositalari ta’minlaydi. Bu 
murakkab EHMlarga xos; ularda mashina vaqtining narxi mikro-EHMlarnikiga 
qaraganda ancha qimmat. Oxirgi paytlarda personal EHMlarning imkoniyatlari ortib 
borishi bilan, ular uchun bir necha masalalar yechilishini bir vaqtda kuzatish va shu 
bilan muhandis ishi samarasini oshirish imkonini beradigan multidasturli OTlar 
ishlanmoqda. 
Multidasturli rejimda ALT foydalanuvchilarining dasturlari qaysi tartibda 
bajarilishiga qarab, masalalarni paketli ishlash va ko‘pchilik birdaniga foydalana 
oladigan 
rejimlarni 
farqlashadi. 
Paketli ishlash rejimida masalalar bir yoki bir nechta qatorga teriladi va ular birma-
bir 
bajarish 
uchun 
tanlanadi. 
Ko‘pchilik birdaniga foydalanadigan rejimda foydalanuvchi o‘zining masalasini 
bajarishga istalgan ixtiyoriy vaqtda qo‘yadi, ya’ni bunday HT har bir 
foydalanuvchiga go‘yo individual foydalanuvchi rejimini realizatsiya qiladi. Bu 
odatda 
kvantaviy mashina vaqti
yordamida amalga oshadi; bunda EHM operativ 
xotirasidagi har bir masalaga kvant vaqti ajratiladi. Kvant vaqti tugaganda protsessor 
boshqa masalaga ulanadi yoki HTdagi vaziyatga qarab yechilishi uzilgan masalani 
yechishni davom ettiradi. Mashina vaqtini kvantlab ko‘pchilikka birdaniga 
foydalanish imkonini ta’minlaydigan hisoblash tizimlarini – 
vaqt taqsimlanadigan 
HT
lari 
deb 
atashadi. 
Avtomatik 
boshqarish 
tizimlarida 
real 
vaqt 
rejimi
tushunchaqidan 
keng 
foydalaniladi; bunda masalalarni yechish tezligi ularning HTga kirib borishi 
tezligiga teng yoki katta bo‘ladi. ALTda real vaqt rejimi deganda muhandisning 

---

EHM bilan shunday muloqoti tushuniladiki, unda muhandis so‘roviga javoblar 
insonga qulay tezlikda keladi.