Kompyuterdin’ Qosi’msha quri’lmalari’

Pu’rkewshi printer- qag’azg’a shi’g’ari’lati’n mag’luwmatlardi’, arnawli’ i’di’stag’i’ suyi’qli’qti’ ju’da’ kishi nay tesiginen basi’mli’ pu’rkew joli’ menen payda etedi.
Lazer printeri- mag’luwmatlardi’ shig’ari’wda ren’ sali’ng’an arnawli’ barabang’a elektr maydani’n ta’sir ettiriwden paydalanadi’. Bunday printerler tez ha’m saz isleydi, qag’azg’a shi’g’ari’lati’n mag’luwmatti’n’ sapasi’ joqari’ boladi’. Baspa yaki pu’rkewshi printer bir minutda bir bet mag’luwmat shi’g’arsa, lazer printeri usi’nday ko’rsetkishi on betten arti’q. Pu’rkewshi ha’m lazer printerlerinde mag’luwmatlardi’ tu’rli ren’li qi’li’p shi’g’ari’w imka’niyati’ bar.
Ju’rgishti basqari’w ha’m qosi’msha basqari’w wa’ziypalari’n atqari’wshi’ quri’lmalardi’n’ to’mendegi tu’rleri bar: “ti’shqansha”, trekbol, joystick. “Ti’shqansha”- bir jer boylap ju’rgizilgende ishinde jaylasqan shar ha’reketke keledi, payda bolg’an signallar kompyuterge jetkiziledi ha’m ekranda ju’rgishtin’ mas ha’reketleri ju’zege keledi. “Ti’shqanshada” ornati’lg’an tu’ymeler ko’meginde basqari’wshi’ buyri’qlardi’ jo’netiw mu’mkin.
Trekbol- ti’shqanshanin’ to’nkerip qoyi’lg’an ahwali’na uqsaydi’, onnan tiykari’nan notebook tu’rindegi ko’shpe kompyuterlerde paydalanadi’.
Joystik- tu’ymeli ha’reketleniwshi arnawli’ da’steden ibarat quri’lma, ol tiykari’nan tek oyi’n yaki wa’ziypa atqari’wshi’ da’stu’rlerdi basqari’wda qollanadi’.
Plotter(grafdu’ziwshi)- si’zi’lmalardi’ qag’azg’a shi’g’ari’w ushi’n xizmet qi’li’wshi’ quri’lma. Qag’azda ko’rsetilgen si’zi’lmalar tu’slengen pero menen islenedi. Si’zi’lmalar 300x300 sm o’lshemge deyingi u’lken qag’azlarg’a da shi’g’ari’li’wi’ mu’mkin.
S kaner- fotosu’wret, grafik ha’m tekst tu’rindegi informaciyalardi’ kompyuterge kiritiw ushi’n isletiledi. Demek, su’wret, figura yaki tekstti a’lbette kompyuterde du’ziw sha’rt emes, ba’lki oni’ aldi’n si’rtta tayarlap ali’p kompyuterge kiritiw sha’rayati’n jarati’p, bul su’wretten kompyuterge ko’rsetpeli paydalani’w imkaniyati’n beredi. Ha’zirde stol u’sti skanerleri ha’m qol skanerleri ken’ tarqalg’an. Stol u’sti skanerleri o’z na’wbetinde planshet, rulon, proekcionxillerge bo’linedi. Skanerdin’ ha’r bir tu’ri qoyi’lg’an ma’selege mas ra’wishte isley alati’n wa’ziypag’a qarap o’z orni’nda qollanadi’.
Strimer- vinchesterdegi en’ za’ru’r informaciyalardi’ buzbastan asraw ushi’n, oni’n’ nusxasi’n ko’shirip zahirada saqlaw ushi’n xizmet qi’lati’n quri’lma. Strimer mag’luwmatlardi’ magnit lentalarg’a ju’da’ tez ko’shiriwdi quraydi’. Magnit lentalar si’pati’nda audio yaki video lentalardan paydalanadi’.
M odem- kompyuter signallari’n telefon signallari’na aylandi’ri’wshi’ ha’m kerisinshe telefon signallari’n kompyuter signallari’na aylandi’ri’wdi’ ta’miyinlewshi arnawli’ quri’lma. Demek, modem telefon tarmaqlari’ arqali’ kompyuterlerdi o’zara baylaw imka’niyati’n jarati’p berer eken. Modem kompyuterde o’zgermes tok arqali’ payda qi’li’ng’an signallardi’ tu’rli chastotali’ dawi’s signallari’ni’n’ kombinaciyasi’na aylandi’radi’ ha’m usi’ haldi’ keri ta’rtipte de isleydi. Bul bolsa jeke kompyuterden paydalang’ang’a qarag’anda, ko’plew informaciya menen islew imkaniyatlari’n ashi’p beredi.