Kompyuter tarmoqlari (Oraliq)

kommutasiya,
konsentratsiya, mul'tipleksorlash va marshrutizasiyadir.
K
OMMUTASIYA
Kommutasiya
(switching)-marshrutizasiya sxemasiga muvofiq tarmoqda axborot oqimlarini
taqsimlashda tugunda birlashadigan liniyalar o‘rtasida aloqa o‘rnatish jarayoni. Kommutasiya
operativ (aloqa seansi mobaynida) va uzoq muddatli (krossli), ya'ni tugunda birlashadigan
liniyalarni krosslash yo‘li bilan amalga oshiriladigan bo‘ladi.
Konsentratsiya
(concentration)-liniyaning samarali yuklanishini ta'minlash maqsadida quvvatli
chiqish oqimiga erishish uchun bir necha kirish axborot oqimlarini birlashtirishdir.
Mul'tipleksorlash
(multiptxing)-liniyaning o‘tkazish qobiliyati resursning ma'lum qismini
axborot oqimining har biriga berish yo‘li bilan bitta liniyadan bir necha axborot oqimlarini
uzatishni ta'minlab beradi. O‘rnatilgan bu taqsimlash uzatilayotgan axborot yo‘qligida ham
saqlanib qoladi, ya'ni bu yerda konsentratsiya vazifasi mavjud emas.
Marshrutizasiya
(routing)-adres axborot va marshrutlar trassasi jadvali asosida tarmoqning ikki
punkti o‘rtasida yo‘l qidirish jarayoni. Aloqa liniyalari signal shaklida axborot oqimlarini
uzatishni ta'minlab beradi va umumiy holatda signal tarqatish muhitini va uni taqsimlash
rejimida ishlatishga imkoniyat beruvchi uskunalar majmuasini o‘z ichiga oluvchi
qurilmalardir. Fizikaviy muhit juft mis simlar, optik tola,efir bo‘lishi mumkin. Muhit turiga
bog‘liq ravishda aloqa liniyalari simli va simsizga ajratiladi.
4-MA’RUZA
Mavzu: Tarmoq topologiyalari.
Lokal va global tarmoqlarning umumiy ta’rifi.
Fizikaviy sathda kompyuterlar orasidagi fizik ulanishini ta’minlovchi tarmoq komponentlari
bilan ko‘rsatilgan. Bunday komponentlar asosan: tarmoq interfeysi ma’lumot jo‘natishning
tarmoq muhiti va bog’lama elementlari. Mantiqiy sath – bu tarmoqdagi mavjud fizik
komponentlardan foydalanish imkonini beruvchi xilma-xil dasturiy ta’minotdir. Ko‘pgina DT
ichidan bir nechta turini: operatsion sistemalar tarmoq protokollari demon-jarayonlari va
drayverlari, server-dasturlar va tarmoq servislar yoki xizmat mijozlarini ajratish mumkin.
Tarmoqqa ulangan kompyuter ish stansiyasi (Workstation) deb nomlanadi. Tarmoqda
shunday kompyuterlar borki, ularda hech kim ishlamaydi. Ulardan tarmoqdagi boshqaruv
markazi va axborot yig‘uvchi sifatida foydalaniladi. Bunday kompyuterlar server deb
nomlanadi. Agar kompyuterlar bir-biridan nisbatan yaqinda joylashgan va yuqori tezlikdagi
tarmoq adapterlari (axborot jo‘natish tezligi 10-100Mbit/s) yordamida ulangan bo‘lsa, bu
tarmoqlar lokal deb nomlanadi. Lokal kompyuter tarmoqlari, odatda, ishlatish va dasturiy

---

ta’minot xarakteri bo‘yicha korporativ xarakterga ega bo‘ladi va biror bitta tizimga taalluqli
yuzdan ortiq kompyuter sistemalarini birlashtiradi.