“Kompyuter tarmoqlari” fanidan

Tarmoq xavfsizligi 

---

Ko'chaning yo'lidan qanday o'tish kerakligini to'g'ri bilish uchun har bir bolalikdan ta'lim 
beriladi. Bu bilimlar maktabda aniqlanadi. Va ko'plab bolalar teledasturlarida bu masala faol 
muhokama qilinadi. Buning uchun hech kim shubha qilmaydi, chunki yo'l harakati qoidalarini bilish 
va saqlash sog'liq va hatto hayotni saqlab qolish kafolati hisoblanadi. Ammo zamonaviy haqiqat 
yuqoridagi qoidalar bilan birgalikda tarmoq xavfsizligi asoslarini o'rganishingiz mumkin. 
Kompyuter va noutbuklar avtomatik kir yuvish mashinasi kabi qulay xonadonga o'xshash 
xususiyatlarga aylandi. Agar kompyuterlarning narxi juda yuqori bo'lsa, faqat bir nechtasi uyda 
elektron yordamchini sotib olishi mumkin edi, ammo endi vaziyat tubdan o'zgardi. Uskunalar narxi 
kun sayin kamayib bormoqda va provayderlar yanada jozibador tarif rejalarini taklif qilmoqdalar. 
Shuning uchun Internetda axborot xavfsizligining ma'nosini tushunmaydigan odamlar Tarmoqqa 
ulanadigan hech qanday ajablanadigan narsa yo'q . Afsuski, ular o'zlarini bu kabi qiyinchiliklarga 
duchor qilishadi, virtual scammers qurboni bo'lishadi. Tarmoq xavfsizligi - bu asosiy vazifa maxfiy 
ma'lumotlarni o'g'irlashni oldini olish va kompyuterdan tashqi tomondan ruxsatsiz kirishga yo'l 
qo'yganligi sababli kompyuterning normal ishlashi bilan bog'liq boshqa har qanday 
qoidabuzarliklarni oldini olish. Global tarmoqqa kirish tezligining doimiy ravishda oshib borishi 
tufayli kompyuterlar o'rtasidagi shartli chegaralar tobora ortib borayapti, shuning uchun beg'ubor 
foydalanuvchilarni aldashning yangi usullari paydo bo'ldi. Asta-sekin, allaqachon tanish bo'lgan 
kompyuter viruslari, ularning ishi dasturiy ta'minotdagi zaifliklarga asoslangan bo'lib, fonga tushib 
ketadi. Shuning uchun hozirda tarmoq xavfsizligi avvalgidek antivirus himoyasini o'rnatish bilan 
chegaralanib qolmaydi. Bir qator chora-tadbirlar talab qilinadi. Himoyaning maksimal 
samaradorligi faqat dasturiy ta'minot xavfsizligi va sog'lom aql bilan ishlatilishi mumkin. 
Dastur tarmoq xavfsizligi quyidagilarni o'z ichiga oladi: 
- Antivirus dasturidan foydalanish. "Internet Security" guruhining taniqli mahsulotlariga e'tibor 
qaratish tavsiya etiladi, chunki ular ko'proq imkoniyatlarga ega; 
- antivirus ma'lumotlar bazasi va operatsion tizimning yangilanish funktsiyasidan foydalaning; 
- Agar xavfsizlik devori antivirus dasturining bir qismi bo'lmasa, u o'rnatilishi kerak. Tizimga 
kiritilgan yechim etarli darajada samarali emas; 

---

- Ulanish to'g'ri sozlangan bo'lishi kerak. Mahalliy tarmoq bo'lmasa, disklarga kirish o'chirib 
qo'yilishi kerak; 
- Brauzer mexanizmidan foydalanib kirish parollarini muhim saytlarga saqlamang. 
Bundan tashqari, tarmoq xavfsizligi foydalanuvchining g'amxo'rligini o'z ichiga oladi. Barcha kirish 
kodlari qo'lda yozish kerak va nusxa ko'chirish-joylashtirish funktsiyasi e'tibordan chetda 
qoldirilishi kerak. Bu, ayniqsa moliya bilan bog'liq operatsiyalar uchun muhimdir. E-pochtaga 
kelgan shubhali e-pochta xabarlari ularni ochmasdan o'chirib tashlanishi kerak. Mobil telefon 
raqamlari bilan siz favqulodda vaziyat xabar bermasligingiz kerak. Uni faqat ayrim saytlarda va 
dasturlarda dastlabki ro'yxatga olish uchun ishlatish mumkin: elektron tijorat bank saytlari, ijtimoiy 
tarmoqlar, skype va boshqalar. Agar ba'zi uchinchi tomon resurslari sizning raqamingizni 
tasdiqlashni so'rasa, bunday oshkor qilishning potentsial tahdidini tushunishingiz kerak. 
Umumjahon tarmog'ida bir vaqtning o'zida mobil telefonning mavjudligini unutish juda foydali - 
faqatgina doimiy raqam mavjud, shuning uchun uning raqamini xabar qilish mumkin. Antivirusga 
qarshi himoya xabarlarini o'qish va to'g'ri javob berish - har bir narsaga ijobiy javob berish 
xavfsizlik darajasini 2 barobarga qisqartiradi. 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
X. Zayniddinov, S. O’rinboyev, A.Beletskiy “ Kompyuter tarmoqlari chuqurlashtirilagan kursi” 
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida talabalar uchun o’quv qo’llanma. Toshkkent: 
”Sharq“ 2007
Qosimov S.S “Axborot texnologiyalari” texnika oliy o’quv yurtlari uchun uslubiy qo’llanma. 
Toshkent: “Aloqachi” 2006 
Foydalanilgan saytlar: 
WWW.https://fayllar.org
 
WWW.hattp://hozir.org