Kompyuter tarmoq. P. Qalxanov

? Nazorat savollari: 

1.

 

Internetga boglanish  tartibini aytib bering. 

2.

 

Internet-provayder bilan alokani urnating. 

3.

 

Internet Exrlorer programmasini tushitiring. 

4.

 

Web sayt. 

5.

 

Web server. 

6.

 

Elektron pochta. 

7.

 

Usenet teleanjumani. 

8.

 

Fayllarni protokol yordamida uzatish. 

9.

 

Telnet boshka komp`yuterlar bilan uzaro aloka. 

 

 

---

 

15 

Maruza-4 

Mavzu: Tarmoqlarining topologiyasi  

1. Komp`yuter tarmoqlari 

2. Lokal kompyuter tarmog’i 

3. Global kompyuter  tarmog’i 

4. 

Đ

nternet global tarmog’i. 

 

Komp`yuter tarmoqlari 

       Komp`yuterlarning 

o’zaro 

turli 

ma`lumotlar,programmalar 

almashish 

maqsadida 

biriktirilishi  komp`yuter  tarmoqlari  deyiladi.  Komp`yuterlar  uchun  shunday  tarzda  (tarmokka 

biriktirilgan  sholda)  foydalanish  juda  kup  afzalliklarga  ega.Masalan,  komp`yuter  tarmog’iga 

ulangan  bir  printerni  barcha  foydalanuv  -chilar    birgalikda  ishlatishi,biror  tashkilot  miqyosida 

shisobotni  tez  tayyorlash  uchun  uni  bo’limlarga  bo’lib,  shar  bir  bo’lagini  aloshida  tarmoq 

komp`yuterida  tayyorlash  mumkin.Fayllar,  kataloglar,  printer  disklar  tarmoqda  birgalikda 

foydalanishi  mumkin.Bu  esa  o’z  navbatida  tejamlarga  olib  keladi.Shuning  uchun  sham 

komp`yuterlar tarmoqlarga biriktiriladi. Komp`yuterlarning fizik jishatdan birlashtirilishi (simlar 

yoki boshka yo’llar bilan)tarmoq o’zidan-o’zi ishlayveradi degani emas.Tarmoqdagi komp`yuter 

tarmoq  operatsion  sistemasi  boshkaruvida  ishlaydi.  Hozir  ko’p  ishlayotgan  Windows  95 

tarkibida  lokal  tarmoqda  ishlash  imko-niyatini  beruvchi  programmalar  mavjud.    Komp`yuter 

tarmog’i ikki xil bo’ladi: lokal va global.  

Lokal va global  aloqa tarmoqlari 

Shozirgi    kunda    mutaxassislar,  gurushlar,  yirik  ishlab  chiqarish  korxonalari    yoki  

muassasalarning    faoliyati    ko’p    jishatdan    ularning    qay    darajada    zaruriy    ma`lumot  va  

axborotlar    bilan    to’la  ta`minlanganligiga,  shamda    ushbu  ma`lumotlardan  qay    darajada  

samarali  foydalana  olayotganliklariga  bog’liq bo’lib qolmoqda. 

 

Ba`zan  ma`lumotlar  to’plami  shu  qadar  ko’payib ketadiki,  ularni  qayta  ishlash  va  

tashlil  qilishni  maxsus  texnik  tizimlar  yordamisiz amalga  oshirib  bo’lmay  qoladi. Bundan  

tashqari , kundalik  shayotda  qabul  qilish  va  qayta  ishlash  zarur  bo’lgan  axborotlar shajmi  

nishoyatda  ortib  borayotganligi  sababli, ba`zan  ularni  qabul  qilishga  sham  ulgurilmayapti . 

 

Đ

nson    tomonidan    to’planayotgan    bilimlar    shajmi  nishoyatda  yuqori  sur`atlar    bilin  

ortib  bormokda.  Masalan    18-  asrlarda    bilimlar  shajmi  shar    10  yilda,  1970  yilda      5  yilda, 

hozirga  kelib esa 2 yilda   ikki martaga  oshib  bormoqda . 

 

Shozirgi    kunda      axborotlarni    qullashda    ko’pgina    foydalanuvchilar    uchun    yagona  

axborot    makonini    ta`riflovchi    tarmoqlarni    tashkil    etish    muxim    ashamiyatga    ega  .  Buni  

butun  dunyo  komp`yuter  tarmog’i  shisoblanmish  Internet  tarmog’i  misolida  yaqqol  ko’rish  

mumkin . 

 

Axborotlarni  qayta  ishlash  tarmoqlangan  tizimi  axborotlarni  qayta  ishlash  mustakil  

ravishda  aloshida  - aloshida,lekin  uzaro  informatsion  aloqa  kanallari  bilan  bo\liq  bo’lgan  

komp`yuterlarda amalga  oshiriladi . 

 

Komp`yuterlarning  o’zaro    turli  ma`lumotlar  ,  programmalar  almashish  maqsadida  

biriktirilishi  komp`yuter    tarmoqlari    deyiladi  .    Komp`yuterlar    uchun    shunday    tarzda 

(tarmoqqa biriktirilgan sholda)  foydalanish   juda   ko’p afzalliklarga ega. Masalan, komp`yuter  

tarmog’iga  ulangan bir  printerni  barcha  foydalanuvchilar  birgalikda  ishlatishi,biror tashkilot  

miqiyosida    shisobotni    tez    tayyorlash    uchun    uni    bo’limlarga    bo’lib,  xar    bir    bo’lagini  

aloshida  tarmoq komp`yuterida  tayyorlash  mumkin.Fayllar,kataloglar,printer,disklar tarmoqda  

birgalikda foydalanishi  mumkin. Bu esa uz  navbatida  tejamlarga  olib  keladi . Shuning  uchun  

xam komp`yuterlar  tarmoqqa  biriktiriladi . Komp`yuterlarning   fizik  jishatdan  birlashtirilishi  

(simlar    yoki    boshqa    yo’llar    bilan)  tarmoq    o’zidan-o’zi  ishlayveradi  degani    emas  . 

Tarmoqdagi komp`yuterlar   tarmoq  operatsion  sistemasi  boshqaruvida  ishlaydi . Shozir  ko’p  

---

 

16 

ishlayotgan    Windows        tarkibida    lokal    tarmoqda    ishlash    imkoniyatini    beruvchi  

programmalar  mavjud.  

Xududiy  joylashuviga  qarab  komp`yuter  tarmoqlarini  uchta  asosiy  turkumga  ajratish  

mumkin  : 

•

 

lokal  tarmoqlar  ( LAN -Lokal  Area  Neto’ork ) 

•

 

mintakaviy  tarmoqlar ( MAN -Metropolitan   Area  Neto’ork ) 

•

 

global    tarmoqlar   ( WAN -Wide  Area  Neto’ork ). 

 

Lokal    komp`yuter    tarmog’i    tushunchasi    nisbiydir    .  Bunday    deyishimizga    sabab 

,komp`yuterlar  bir  xona  ( sinf   xonasi  ), bino , tashkilot  yoki  bir  qancha  filiallardan  iborat  

bo’lgan    tashkilot    doirasida  komp`yuter  tarmoqlari  tashkil    qilish      mumkinligidadir.  Odatda  

bunday    tarmoqlarning  doirasida  2-2.5  km  bilan  cheklanadi .