|
uchta tarkibiy kismdan tashkil topgandir:
• Texnik
• Programmaviy
• Informatsion
Internetning texnik tarkibiy kismi xar xil turdagi va tipdagi komp`yuterlar, aloka kanallari
(telefon, sputnik, shisha tolali va boshka turdagi tarmok kanallari), xamda tarmok texnik
vositalari majmuidan tashkil topgandir. Internetning ushbu texnik vositalarining barchasi
doimiy va vaktinchalik asosda faoliyat ko`rsatishi mumkin. Ulardan ixtiyoriy birining
vaktinchalik ishdan chikishi Internet tarmogi ning umumiy faoliyatiga aslo ta`sir etmaydi.
Internetning programmaviy ta`minoti (tarkibiy kismi) tarmokka ulangan xilma-xil
komp`yuterlar va tarmok vositalarini yagona standart asosida (yagona tilda) mulokot kilish,
ma`lumotlarni ixtiyoriy aloka kanali yordamida uzatish darajasida kayta ishlash, axborotlarni
kidirib topish va saklash, xamda tarmokda informatsion xavfsizlikni taominlash kabi muxim
vazifalarni amalga oshiruvchi programmalar majmuidan iboratdir.
Internetning informatsion tarkibiy kismi Internet tarmogida mavjud bo`lgan turli elektron
xujjat, grafik rasm, audio yozuv, video tasvir va xokazo ko`rinishdagi axborotlar majmuasidan
tashkil topgandir. Ushbu tarkibiy kismning muxim xususiyatlaridan biri, u butun tarmok bo`ylab
taksimlanishi
mumkin.
Masalan,
shaxsiy
komp`yuteringizda
o`kiyotgan
elektron
darsligingizning matni bir manbadan, rasmlari va tovushi ikkinchi manbadan, video tasvir va
izoxlari esa uchinchi manbadan yirilishi
mumkin. Shunday kilib, tarmogdagi elektron xujjatni o`zaro
moslashuvchan giper boglanishlar orkali bir necha manbalar majmuasi ko`rinishida tashkil etish
mumkin ekan. Natijada millionlab o`zaro boglangan elektron xujjatlar majmuasidan tashkil
topgan informatsion muxit xosil bo`ladi.
Internet
informatsion
muxitini
tashkil
etuvchi
elektron
xujjatlarning
xar
biri
komp`yuterlarning
ə
Radreslaridan boshka o`zlarining takrorlanmas, unikal adreslariga ega. Bu
adres URL (Uniform Resource Locator) adres deb ataladi. Masalan, O`zbekiston Respublikasi
xukumatining rasmiy axborotlari, Oliy majlis karorlari xakida ma`lumot beruvchi elektron saxifa
adresi
www.gov.uz
Internetning ikkita asosiy funktsiyasi bor. Buning birinchisi informatsion funktsiya bo`lsa,
ikkinchisi esa kommunikatsion funktsiyadir.
Internetning informatsion funktsiyasi birinchi navbatda tarmok foydalanuvchilariga talab
etilayotgan axborotlarni tezkorlik bilan etkazib berish bo`lsa, ikkinchidan u axborotlarni keng
ommaga, jaxon mikyosida nixoyatda tez suroatda e`lon kilish (nashr kilish) imkoniyati
mavjudligi bilan ifodalanadi. Internetning yukori suratlar bilan rivojlanishi ommaviy axborot
faoliyatida va nashrchilikda keng imkoniyatlar ochib berdi. Masalan, internet yordamida N`yu
12
Yorkdagi yoki Frantsiyadagi eng so`nggi xabarlarni Toshkentga etkazib berish, gazeta va o`kuv
darsliklarni tayyorlash, nashr kilish, xamda ularni keng o`kuvchilar ommasiga tarkatish,
Xozirgi mavjud usullardan bir necha o`n barobar arzon, tez va samaralirok bo`ladi.
Ma`lumot uchun: Xozirgi kunda 240 saxifali tayyor o`kuv ko`llanmani tipografik usulda
10000 nusxada chop etish va uni tarkatish 910 million so`m mablag talab kilsa, uning elektron
nusxasini tayyorlash va internet saxifasiga joylashtirish uchun esa 78 yuz ming so`m mablag
zarur bo`ladi, binobarin undan foydalanuvchilar sonining chegarasi bo`lmaydi.
Internetning kommunikatsion funktsiyasi foydalanuvchilarning masofadan turib o`zaro
mulokot kilish imkoniyatini yaratib berilishi bilan ifodalanadi. Bunga misol tarikasida internet
elektron pochtasi, internet telefon va real vakt oraligidagi bevosita xabar almashish, Chat
konferentsiya yordamida amalga oshirilayotgan mulokotlarni keltirishimiz mumkin. Bundan
tashkari internetning kommunikatsion funktsiyasi uning foydalanuvchilariga videomulokot
kilish, videokonferentsiyalar uyushtirish, bir shaxardan turib ikkinchi shaxar ko`chalarini
(masofadagi Web kameralar yordamida) tomosha kilish va muzeylariga tashrif buyurish,
xamda tabiat manzaralaridan roxatlanish imkoniyatlarini yaratib beradi.
Yukori da ko`rib chikkan internetning informatsion va kommunikatsion funktsiyalari
umuman olganda odatdagi mavjud mulokot vositalari va ommaviy axborot tizimlari
funktsiyalarini takrorlayotgandek tuyuladi. Aslida xam shunday, fakat endi u mutlako yangi
imkoniyat doirasida: tez, kulay va sifatli, eng muxim i esa iktisodiy jixatdan arzon ko`rinishda
amalga oshiriladi. Ushbu texnologiyaning yana eng muxim xususiyatlaridan biri, bunda axborot
manbalari, aloka kanallari va texnik vositalardan bir vaktning o`zida jamoa bo`lib foydalanish
imkoniyatining mavjudligidir. Internetda mulokot kilish, axborotlarni yigish va e`lon (nashr)
kilishning arzonligi sababi xam ana shundadir. Bunday imkoniyatlar moxiyatini chukurrok bilish
uchun internetning o`zi kanday ishlashini, axborotlar kaysi printsiplar va usullar yordamida
uzatilishi, kayta ishlanishini o`rganishimiz zarur bo`ladi.
Buni kuyidagi misol yordamida tushuntirishga xarakat kilamiz. Nima uchun Amerika bilan
telefon orkali gaplashishning xar dakikasi 34 $ turadiyu, xuddi shu mulokot internet orkali
amalga oshirilsa bir necha o`n barobar kam xarajat talab kiladi?
Internet bir - biriga boglangan komp`yuterlar yagona tarmogidir. Komp`yuterlar bir - biri
bilan kanday borlanadi degan savol turilishi tabiiydir. Internetga boglanishning bir nechta usuli
mavjud. Boglanish turlari o`zaro imkoniyatlari va ma`lumotlarni uzatish tezligi bilan farklanadi.
Boglanish imkoniyati va tezligi Internetdan foydalanish narxini belgilaydi. Sifat va tezlik oshishi
bilan narx ko`tariladi. Boglanish turlarini narxi kamayishi tartibida keltiramiz:
• Tugridan to`gri kirish (pryamoe podsoedinenie vkdelennaya liniya).
• SLIR va RRR yordamida
• Chakiruv yordamida boglanish (Dialur Access, Dialur)
• UUCR yordamida.
Chakiruv bo`yicha boglanishning sifatli usuli ISDN dir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
