Kompyuter lingvistikasi

O‘QUV MATERIALLAR
5
	MA’RUZA MASHG‘ULOTLARI	5
	1-MA’RUZA “Kompyuter lingvistikasi” faniga kirish	5
	2-MA’RUZA Kompyuter lingvistikasining boshqa fanlar bilan aloqasi	11
	3-MA’RUZA Kompyuter lingvistikasining asosiy yo’nalishlari	19
	4-MA’RUZA Lingvistik bilimlar bazasi	23
	5-MA’RUZA Morfologik tahlilning avtomatik tizimi	28
	6-MA’RUZA Sintaktik tahlilning avtomatik tizimi	36
	7-MA’RUZA Kompyuter leksikografiyasi	45
	8-MA’RUZA Kompyuter lingvodidaktikasi	53
	9-10-MA’RUZA Mashina tarjimasi	61
	11-MA’RUZA O‘zbek tilining axborot uslubi	73
	12-MA’RUZA Matnlarni avtomatik tahrirlash	78
	13-14-MA’RUZA Kompyuter lingvistikasida metodlar	86
	15-MA’RUZA Kompyuterda matnlarni qayta ishlash tizimlari	91
	16-MA’RUZA Qidiruv va ekspert tizimi haqida tushuncha	100
	17-18-MA’RUZA Korpus lingvistikasi	111
	AMALIY MASHG'ULOTLAR	115
	Mustaqil ta’limni tashkil etishning shakli va mazmuni	153
	GLOSSARIY	156
	ILOVALAR	161
	FAN DASTURI	161
	ISHCHI FAN DASTURI	168
	TARQATMA MATERIALLAR	180
	TESTLAR	184
	BAHOLASH	196

1-MA’RUZA
KOMPYUTER LINGVISTIKASI FANIGA KIRISH
Reja:

1. “Kompyuter lingvistikasi” fanining mundarijasi, maqsadi, vazifasi.

2. Tilning ijtimoiy va informativ funksiyasi.

3. “Kompyuter lingvistikasi” fanining asosiy masalalari.

Tayanch tushunchalar: tilshunoslik va adabiyotshunoslik sohalarida kompyuterdan unumli foydalanish, tillarga o‘qitish, bilimlarini baholash, matnlarni tahrir qilish, bir tildan ikkinchi tilga tarjima qilish, kompyuter vositasida hal qilish yo‘llarini o‘rganish, matematik mantiq asoslari, tabiiy tillarning matematik modeli, o‘zbek tilining matematik modeli, o‘zbek tilining kompyuter uslubi.

Ma’lumki, tilshunoslik fani XIX (1816-yilda) asrda mustaqil fan sifatida shakllandi. Shundan boshlab u turli aspektlarda, yo‘nalishlarda rivojlanib kelmoqda. Keyingi yillarda barcha fanlardagi kabi tilshunoslikda ham ikki fanning «chorrahasida» (kesishuvida) yuzaga kelgan fanlar jadal rivojlanmoqda. Jumladan, ana shunday fanlar sirasiga sotsiolingvistika (sotsiologiya va tilshunoslik), psixolingvistika (psixologiya va tilshunoslik), etnolingvistika (etnografiya va lingvistika), neyrolingvistika (nevrologiya va tilshun­oslik), matematik lingvistika va kompyuter lingvistikasi fanlarini kiritish mumkin. Bunday holni boshqa fanlar doirasida ham kuzatish mumkin: biokimyo, astrofizika, matematik fizika, matematik logika kabi. Buni fan­lar tizimida bir necha fanlarning o‘zaro hamkorligi, integratsiyasi deb baholash lozim bo‘ladi.

Kompyuter lingvistikasi ikki rivojlanish bosqichini o‘z ichiga oladi:

1. Matematik lingvistika fanining asosiy maqsadi tabiiy tillarning matematik modelini ishlab chiqishdir. Matematik lingvistika hal qilishi lozim bo‘lgan vazifalar umumiy lingvistikaning formal va aksiomatik nazariyalarini va aniq tillarning matematik modelini ishlab chiqishdan iborat.