Kompozitsiya

JL ^
*   JtZZA'X  D ^ b

---

k o a tr a s t ,   n y u a n s , 
0
‘xshashJiJc,  p r o p o r s iy a   va 
m assh tab )  qo'JIash  va  tasviriy  vositaJardan  (shakl, 
ran g ,  fak tu ra,  y oritish)  foydalanish  z aru r.
A m rao  chuqurlashgan-fazoviy k o m p o zitsiya  o ‘z  
sp e ts ifik a ts iy a s ig a   ega.  U   k o m p o z its iy a   u s tid a  
ishlash  u slubida ifodalanadi.  A g a r  dastgohli  rang- 
tasv ir  (fro n tal  kom p o zitsiy a)  d a stla b k i  eskizlarni 
ta la b   etsa  (am m o  h a r  d oim   ham   emas:  biz  ularsiz 
h am   o ‘z   asa rla rin i  y a ra tg a n   k o ‘p la b   rasso m larn i 
b ila m iz ),  a g a r  h a jm iy   k o m p o z its iy a n i  y a ra tis h  
u chun dastlab k i m odel qiiinsa (bu h am  doim iy sh art 
emas),  chuqurlasbgan-fazoviy ko m p o zitsiya   uchun 
doim o,  iloji  b o is a ,  m a k e t  bilan  birgalikda  loyiha 
q ilin a d i.  L o y ih a   m a s s h ta b d a ,  a n i q r o g ‘i   a s i
kattaligiga  o 'z a ro   n isb atd a  bajariladi.  M asshtabni 
ta n la s h   ijo d iy   v a zifala rg a   b o g iiq .  U la r  tu rlic h a  
b o i is h i   m u m k in .  M a s a la n ,  s h a h a r s o z lik   h o la ti 
yechim i uchun M I :  1000 d an va bino q av atlari piani 
M 1 .i  00 m ahobatli a sa r tasvirlangan devor yoyilmasi 
M I : 10 v a kom pozitsiya d ek o rativ  elem entini ishlab 
chiqish  M l:2   yoki  M l:4 .
C h uqurlashgan-fazoviy  kom pozitsiyani  tashkil 
qilish u chun m ak e td a  ishlash alo h id a ah am iy at kasb 
e ta d i.  I s h c h i  m a k e tla s h n i  a m a lg a   o s h ir ib , 
k o m p o zitsiy a n in g   fa zo v iy   aloqalarini  fa o lro q   his 
e tis h i  m u m k in ,  y e c h im d a g i  y o n d a s h is h la r  
v a r ia n tliü g in i  is h la b   c h iq is h ,  h a jm iy - p la s tik  
ta kliñ a rn i  tu rli-tum an  q ilish   m u m k in .
1.9.  G A R M O N IY A
  -  
M U V O Z A N A T   V A   K U C H L A R   S IM M E T R IY A S I
G arm o n iy a y oki b o sh q a sh ak lla r m ajm ui badiiy 
o b r a z n i  b o y ita d i,  u n g a   h a r   to m o n la m a   t a ’s ir 
x u s u s iy a tin i 
b e r a d i, 
u y u s h g a n  
tu z ilis h in i 
m u rak k ab lash tirad i. A m m o oddiy shakl v a  ularaing 
k am  m iq d o rid an  foydalanish kam  aham iyatli asarlar 
yaratilishiga  olib  keladi,  deyish  m um kin  emas.
S h u n i  t a ’k id la s h   k e r a k k i,  a y n a n   s h a k l 
ifo d a v iy lig i  s h u n d a y   a s o s la n u v c h i  p o y d e v o rk i, 
b a d iiy   o b r a z n in g   b u t u n   b in o s i  s h u n g a g in a  
ta y a n a d i.  S h a k ln in g   to m o s h a b in g a   t a ’sirin i  his 
q ilib ,  r a s s o m   o ‘z   ijo d id a   o d a t d a   s tiliz a ts iy a  
( o ‘x sh atib   ishlash)  va  transformatsiya  (b ir  h o ld an  
b o s h q a   h o lg a   o 't i s h )   k a b i  u s u l l a r d a n   fa o l 
fo ydalanadi.  U la r  real  m av ju d ,  tan ish   p re d m e tla r 
v a u lam in g  shakli orqali u  yoki b u  o brazni berishga 
im kon  y aratad ilar.