Kompozisiya bilan yasalishi. Fe'llarda modal ma'nolar, ularning ifodalanishi



Download 48 Kb.
bet1/3
Sana20.06.2022
Hajmi48 Kb.
#679294
TuriKompozisiya
  1   2   3
Bog'liq
1405602641 55948


Fe'llarning yasalishi; modal formalari. To'liqsiz va ko'makchi fe'llar

Reja:




  1. Tub va yasama fe'llar.

  2. O'zbek tilida fe'llarning ikki usul (1) affmiksasiya;

  1. kompozisiya) bilan yasalishi.

  1. Fe'llarda modal ma'nolar, ularning ifodalanishi.

  2. To'liqsiz va ko'makchi fe'llar, ularning xususiyatlari va vazifasi.



Nutqda fe'llar tub yoki yasama shaklda qo'llanadi. Masalan: Feruza hovliga tushib, shabnamda qiyg'os ochilgan atirgullar ustiga egildi, to'yib-to'yib hidladi. (G'.O.).
Bu gapdagi tushib, ochilgan, egiladi fe'llari tub, hidladi-yasama: hid-la.
Bu e'tirofda shoirning haqli tanqidni to'g'ri qabul qilishi ham aks etgan. (E.Karimov.).
Bu misoldagi qabul qilish, aks etgan fe'llari bo'lib, ular ot-fe'l tipidagi kompozisiya usulida (yoki sintaktik usulda) yasalgan fe'llardir.
Demak, hozirgi o'zbek tilida fe'llar ikki usul bilan hosil bo'ladi: 1) affiksasiya usuli bilan; 2) kompozisiya usuli bilan.
Affiksasiya usuli bilan fe'llarning yasalishi.
Bu usulda turli so'z asoslaridan maxsus fe'l yasovchi affikslar (qo'shimchalar) yordamida fe'llar hosil qilinadi.
Hozirgi o'zbek tilida fe'l yasashda quyidagi affikslar qo'llanadi:
-la affiksi. Bu qo'shimcha eng faol fe'l yasovchi bo'lib, barcha so'z turkumlaridan fe'l yasaydi: ishla, gula; tozala, yangila; sizla, tezla, sekinla; tufla, dodla; gumburla, shitirla kabi.
-a affiksi. Bu affiks ot, sifat, taqlid so'zlardan fe'l yasashda ishtirok etadi: o'yna, sana; yasha, qiyna, bo'sha, shildira kabi.
-(a)r affiksi. Bu affiks sifatdan fe'l hosil qiladi: ko'kar, eskir, buzar (moq) kabi.
-(a)y affiksi. Bu qo'shimcha ot, sifat, ravishdan fe'l yasaydi: kuchay, qoray, sarg'ay, ulg'ay, ko'pay, kamay, kabi.
-sira affiksi. Bu yasovchi ot, sifat, olmosh asoslaridan fe'l hosil qiladi: uyqusira, gumonsira, yotsira; sizsira, sensira kabi
-lan affiksi. Bu qo'shma affiks (la-n) ot, sifat, sondan fe'l yasaydi: zavqlan, otlan, g'azablan, shodlan, ikkilan (-di) kabi.
-lash affiks. Bu qo'shma affiks (la-sh) ot, son, undov so'zdan fe'l yasaydi: ko'maklash, yordamlash, gaplash, salomlash, xayrlash kabi.
-ik, -iq affiksi. Bu qo'shimcha yordamida ot, son, ravish, sifatdan fe'l yasaladi: yo'liq, birik, kechik, zo'riq kabi.
-ir(-ur) affiksi. Ot va undovlardan fe'l yasaladi: gapir, tupur.
-ira, -illa affikslari. Bu affikslar yordamida taqlid so'zlardan fe'llar hosil qilinadi: yarqira, yaltira; miltilla, taqilla, qizilla, vishilla kabi.
-n affiksi. Bu affiks ot va sifatdan fe'l yasaydi: changi(t), boyi(moq), tinchi(di) kabi.

Download 48 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish