Kompleks birikmalar kimyosi

D.Metall-fermentlar(enzimlar).  Fermentlar tirik organizmda sodir bo‘ladigan 
kimyoviy reaksiyalarni tezlashtiruvchi biologik katalizatorlardir. Hozirgacha ma’lum 
bo‘lgan fermentlar soni 2000 dan ortiq. Ularning hammasi oqsio tabiatli va boshqa 
turdagi moddalardan tarkib topgan o‘zaro kimyoviy bog‘larsiz birlashgan 
komplekslardan iboratdir. Fermentlarda unumli va tanlab ta’sir qilish xususiyati yuqori, 
ularda sharoitga qarab faolligi o‘zgauvchan xususiyatlar mavjud. Fermentlar ta’sir 
qiladigan moddalarning kimyoviy o‘zgarishi oddiy reaksiyalarga nisbatan 10
8
 -10
12
 marta 
tezlashi mumkin.  
Metall fermentlar tarkibida Ca,Mh,Fe,Cu,Zh,Cr,Co va Mo borligi aniqlangan.  
Fermentlarni o‘rganish soxasida A.Ya.Danilevskiy,A.N.Lebedev, 
A.N.Bax,A.I.Oparin va boshqalar katta xissa qo‘shdilar, xozir esa 
B.O.Toshmuxammedov, M.M.Raximiv va ularning shogirdlari  mofoqiyatlari bilan ilmiy 
izlanishlar olib bormoqdalar.