|
Malika qabridan topilgan zargarlik buyumlari
Tillatepa tepaligi Daryo-i-Safid va Daryo-i-Siyax daryolarining oʻrta oqimida, bir tomoni Amudaryoning chap qirgʻogʻi qumtepalari bilan siqib qoʻyilgan tekislikda va ikkinchisi, Bandi-Turkiston tizmasining etaklari yonida joylashgan.
Tillatepa aylana tarhli (diametri 100 m), balalandligi 4 m boʻlib, arxeologik qazishmalar natijasida undan mil. av. 9—7-asrlarga oid ulkan bino; qizil, qora boʻyoqlar bilan oʻziga xos naqsh solingan sopol idishlar, tosh yorgʻuchoq (yormatosh)lar va ularning dastalari hamda 6 ta qabr topilgan. Shibergan shahridan uncha uzoq bo’lmagan akcha qishlog’idan juda ko’p topilmalar topilgan.
( Tilla tepa yodgorligi.) Chizma kesimda ko’rinishi.
Shundan 5 tasi ayollar qabri (mil. av. 1-asr — mil. 1-asrga oid) boʻlib, qabrlardan, asosan, oltindan ishlangan 20 mingta buyum chiqqan. Marxumlar yogʻoch tobutga yotqizilib, tobut ustiga tilla va kumush bezaklar bilan qadama qilib ishlangan yopinchiq yopib qoʻyilgan. Marxumlarga yuzlab mayda tilla qadama bezaklar, taqinchoklar qadab bezatilgan qimmatbaho zardoʻzi liboslar kiydirilgan. Topilmalar ichida 2 shoxli ajdarhoning oyogʻidan ushlab turgan maʼbuda tasviri tushirilgan taqinchoq (shokila), otga hujum qilayotgan boʻrilar aks ettirilgan qoplama, qanotli maʼbuda haykalchasi, sher ustida oʻtirgan maʼbuda tasviri bor, feruza toshlar bilan bezatilgan tilla taqa, delfinda savlat toʻkib oʻtirgan "amurlar" tasvirlangan tugmalar, Ares (yunonlarning urush xudosi) surati aks etgan taqinchoq, uzuklar va bilaguzuklar, har xil haykalchalar, idishlar, xanjarlar, Parfiya va Rim podshoxlari (Mitridat II, Fraat IV, Rim imperatori Tiberiy aureusi)ning mil. av. 16—21yillar davomida Lugdunumda zarb qilingan tangalar diqqatga sazovordir. Buyumlar tarkibining taxlili ellinizm dunyosining kuchli taʼsiri sakparfiya va hindparfiya, shuningdek, Baqtriya, madaniyati elementlari uyg’unlashib ketganligini koʻrsatadi.
Qazishmalar paytida qabr chuqurining dizayni buzilgan bo'lsa-da, dafn xonasining o'lchamlarini aniqlash mumkin edi: uzunligi 2,5 m, kengligi 1,3 m.Qabr g'arbiy yonbag'irda, mudofaaning tashqi yuzi orqasida joylashgan. devor bo'lib, tepalik yuzasidan taxminan 2 m chuqurlikda joylashgan. Oʻlchamlari aniqlanmagan yogʻoch tobut boshning ikki tomonida, qoʻl va oyoq qismlarida juft boʻlib oʻrnatilgan oltita temir qavs bilan mahkamlangan. Temir shtapellar uzunligi 24 sm gacha, kengligi 5 sm va qalinligi 0,5-0,7 sm.Ular taxtalarga biriktirilgan mixlar 7-8 sm uzunlikni saqlab qoldi va diametri 1,2 sm gacha bo'lgan shlyapalar bilan jihozlangan. Shunga o'xshash. To'g'ri burchak ostida egilgan temir shtapellar Begramda ma'lum, bu erda ular tobutning taxtalarini mahkamlash uchun ham xizmat qilgan. Tobutdagi skelet orqa tomonida cho'zilgan holatda yotar, qo'llari tana bo'ylab cho'zilgan, bosh suyagi shimolga qaragan holda (bir oz chap yonoqqa burilgan). Skelet taxminan 158 sm balandlikdagi 20-30 yoshli ayolga tegishli. Skiflar malikasi deb nomlangan bu 6-chi qabrda qadimgi tobutda, yuzlari tepaga qaragan, qo’llari pastki qorin qismda,yotgan ayol juda takrorlanmas liboslarda ko’milgan.Uning shu uzunlikda joylashgani, bezaklari ko’p feruza va durlarga boy qimmatbaho tilla toji bor edi.Hamda qo’lida tilla tayog’i mavjud edi. Tillamatolardan tikilgan va hayratlanarli shishgan har bir qismning ulug’vorligi qo’l mehnati edi. Malika shunday libosda ko’milgan.Uzun joylashgan ko’ylagi bo’ylab, libosga tikib chiqilgan marvaridlar bilan bezatilgan.Ko’ylakning yoqa va yeng qismlarida, tilladan yasalgan ulug’vor qanotli hudoning tasviri,yunonlarning Afroditasini eslatardi.Chiroyli yuzli qilib tasvirlangan bu hudoning nigohlari biroz o’ylangan holda kulib turishi, ko’zlarini pastga qaratib turgani juda maftunkor. Uzun to’lqinsimon sochlarini orqaga kata lentalar bilan yig’ilgan. Keng joylashgan bel qismida matoning nafis burmalari, pastgacha tushgan.Bir qo’li bn ustunga suyangan , ikkinchi qo’li bilan nafislik bilan belida qolgan. Yelkalarida yuqoriga ko’tarilgan yarim ochilgan holda qanotlari joylashgan. Kiyimning yuqori qismida uzun xalat o’xshash narsa kiyilgan, ular ko’krak ustki qismlrni tilla qisqichlar bilan bezatilgan . Ular o’zgacha hech qayerda uchratilmas ko’rinishga ega. Bir xil joylashgan qisqichlar, har birida bo’rtma qilib tasvirlangan, bir dona yuqorida ulkan va fantastik mavjudot yuzi, sherlarni eslatadi. Ular bi birlarini quchoqlab turibdi. Erkagi o’tirgan ayolni yelkasidan quchoqlab turgan va qo’llarini ushlab turgan shunday mavjudot tasvirlangan. Yana bir tilla taqinchoq bosh kiyimda pastga tushgan.To’g’ri to’rtburchakli,chizmali, markazida bezatilgan, yalang’och ayol tasvirlangan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
