Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

802.11a:

5 гигагертсли радио спектрини ишлатади; 

2.4 гигагертсли спектр билан мос келмайди, яъни, 802.11 б / г / н қурилмалари; 

оралиғи тахминан 33% 802.11 б / г ни ташкил қилади; 

бошқа технологиялар билан таққослаганда нисбатан қимматроқ; 

802.11а мос мосламалар камдан-кам ҳолга келади. 
802.11b:

биринчи 2.4 ГГтс технологияси; 

маълумотлар узатишнинг максимал тезлиги 11 Мбит/с; 

ушбу интервални тахминан 46 метр ѐпиқ ва 96 метр очиқ ҳавода жойлашган. 
802.11g:

2.4 гигагертс технологияси оиласи; 

маълумотлар узатишнинг максимал тезлиги 54 Мбит / с гача оширилди; 

тармоқ 802.11б билан бир хил; 

802.11б билан орқага қараб мос келади. 
802.11n:

янги стандарт; 

---

152 

2.4 гигагертсли технология (5 гигагертсли стандартга жавоб беради); 

ортди диапазон ва ишлаб чиқариш; 

мавжуд 802.11г ва 802.11б аппарат билан олдинги мослик. 
Мавжуд қурилмаларнинг аксарияти 802.11g ва 802.11n стандартлари билан ишлайди. 
Шуни таъкидлаш жоизки, оммавий устунликларга кўра, 802.11n стандартининг кенг 
тарқалиши уни ратификация қилишдан анча олдин бошланган. Wi-Fi бўйича 1-иш ўтган 
асрнинг 80-йилларида бошланган. Бироқ, якуний спесификациялар фақат 1997 йилда 
тайѐр эди. IEEE ташкилоти уларни 802.11 (ѐки 802.11-1997) ѐрлиғи билан белгилаб қўйди. 
1999 йилда улар стандарт сифатида қабул қилинди. Янги ва истиқболли технологияларни 
дарҳол Apple олди. Янги iBook ноутбуклари учун имконият сифатида Wi-Fi тармоқ 
картаси таклиф этилди. Аммо ҳозирда Apple ҳатто бозордаги ҳукмронлик позициясини 
эгалламайди ва кейинчалик давом этадиган инқироздан юзага келди. Шундай қилиб, 
"мевали ширкат" сайѐрамизни кашшоф сифатида айланиб, ҳар жойда Wi-Fi донасини 
экиш имконига эга эмас эди. Ушбу шараф Интел учун ҳимояланган. Кўпчилик Intel 
Centrino мобиль платформаси ҳақида эшитганига ишонамиз. Унинг 1-авлоди 2003 йилда 
ишга туширилган. Янги ва трендли логотипни олиш учун ноутбук Intel protsessoriga 
(ҳозирги Core Duo ѐки Core 2 Duoga, кейин эса Pentium M), Intel чипсетига асосланган 
бўлиши керак, шунингдек, унинг ичида Wi-Fi тармоғи ўрнатилган бўлиши керак Intel 
ишлаб чиқариш картаси. Бу симсиз локал тармоқларнинг кенг тарқалишига туртки бўлди. 
Бироқ, бу Intelнинг ўзи учун биргина қобилиятдир. Бозор бу технологияга тайѐр эди. 
"Apple" нинг ташаббуслари жуда инновацион эди, бу ҳеч қаерда қабул қилинмади. 4 йил 
ўтиб, ҳам Wi-Fi ускуналари жуда қиммат бўлган, аммо у қадар кўп эмас эди. Дарҳақиқат, 
бу кенгайтирилди. Intel келгуси келажакни янада яқинлаштиришга мўлжалланган кейинги 
технологияни қабул қилиш учун ҳар кимга энг қулай шаклни берди. 
14.14-расм. Wi Fi адаптерларнинг кўриниши 
Келинг, Wi-Fi қандай ишлашини кўриб чиқайлик. Маълум бўлишича, тегишли 
тармоқ картаси компьютерга ўрнатилиши керак. PCI (ѐки PCI Express) кенгайтириш 
картаси ѐки нисбатан кичик USB стик бўлиши мумкин. Laptoplar учун PCMCIA (PC Card) 
ва ExpressCard версиялари мавжуд. Симсиз фойдаланиш тармоқ картаси Сиз бошқаси 
билан боғланишингиз мумкин. Яъни, 2 ноутбук ўртасида ѐки компьютер билан иш столи 

---

153 
компьютер ўртасида тармоқ уланишини ўрнатиш қийин эмас. Фақатгина бу ерда, улар 
билан боғланиш эркинлигига қарамай, яна 1 иштирокчи муваффақиятга эриша олмайди. 
3-си, улар айтганидек, ортиқча. Ушбу чекловни ўрганиш учун кириш нуқталарига 
мурожаат қилиш керак. Wi-Fi кириш нуқтаси мунтазам маҳаллий тармоқ йўриқчининг 
аналогидир. Фақат телефонли алоқа орқали эмас, балки радио узатиш орқали амалга 
оширилади. Назарий жиҳатдан уларнинг сони чексиздир, гарчи тезроқ ва барқарор бўлса, 
боғланган компьютерларни 1 неча нуқталар ўртасида тақсимлаш яхшироқдир. Бу ҳолда 
уяли алоқа билан ўхшашлик мавжуд. 1та таянч станция 1 вақтнинг ўзида 1 неча абонентга 
хизмат кўрсатиши мумкин, аммо агар уларнинг кўпчилиги бўлса, у ортиқча юкланади ва 
кимдир ўтиб кета олмайди ва кимдир алоқани узади. 
14.15-расм. Wi-Fi тармоққа қурилмаларнинг уланиши 
Умуман олганда, Wi-Fi ни тарқатиш принципи уяли тармоққа жуда ўхшаш. База 
станцияларининг роли - кириш нуқталари. Агар улар мос равишда тузилган бўлса, улар 
бир-бири билан мулоқот қилиб, улардан ҳар қандай кишига уланган компьютерлар 
ўртасида маълумот алмашиш имконини беради. Агар буни қилмасангиз, Wi-Fi карта 
бошқарув дастури сизнинг компьютерингиздан 1ига уланиш имкониятини беради, лекин 
уланиш учун Wi-Fi тармоғи баъзида сиз паролни ѐки кириш учун калитни билишингиз 
керак. Шунга қарамай, тармоқ орқали жуда муҳим маълу-мотларни узатиш мумкин, 
масалан, турли хизматларнинг пул ҳисобларига кириш учун пароллар ва симлар орқали 
одатий ахборот алмашинувидан кўра радио дастурини тўхтатиш анча осонроқ. Шу 
мақсадда 1 неча шифрлаш стандартлари жорий этилди. 
Уларнинг 1-си, 2001 йилда қабул қилинган WEP(Симли Эшиги Махфийлик) узоқ давом 
этмади. Рухсатсиз киришдан жуда заиф ҳимоя деб ҳисобланади. Бугунги кунда қисқа вақт 
ичида калитни ѐриб юборадиган дастурни осонгина топишингиз мумкин, бундан кейин 
тармоқдаги барча пакетларни кузатиб бориш мумкин бўлади. 
2003 йил ўрталарида WEPга ўзгартириш таклиф этилди янги алгоритм WPA 

---

154 
шифрлаш(Wi-Fi ҳимояланган кириш). Ушбу лойиҳа 802.11i стандарти асосида ишлаб 
чиқилган. Кейинчалик, 2004 йил июнь ойида қабул қилинди. Шу билан бирга, асосий 
ҳимоя усули сифатида у янада ривожланган WPA2 алгоритмини таклиф қилди. Уни бузиш 
жуда қийин, шунинг учун уни ишлатиш тавсия этилади. Албатта, тараққиѐт ҳали давом 
этади ва келгусида стандартлар сифатида қабул қилинадиган янада ривожланган ҳимоя 
қилиш имкониятлари таклиф этилмоқда. Уларнинг бири 802.11w. 
Бугун кўплаб кириш нуқтаси ҳамма учун тармоққа ўрнатилган маҳаллий 
компьютерлар(Wi-Fi-ни қўллаб-қувватласа мобиль телефонлар билан PDA'лар). Бундан 
ташқари, агар фақат кино, мусиқа ва шунга ўхшаш маълумот алмашсангиз, унда сизнинг 
тармоғингиз катта аҳамиятга эга эмас. Бироқ, ҳеч нарса, деворнинг ортида тиз чўк-кан 
компьютерни тармоққа улашдан, айниқса ҳимояланмаган бўлса, ҳеч қандай тўсқинлик 
қилмайди. Бундан ташқари, бундай тармоқларда ҳаммадан ва ҳамма нарсадан қўрқишнинг 
ҳожати йўқ, шунинг учун маълум бў-лимларни тўлиқ эркин фойдаланишда очишингиз 
мумкин. Албатта, энг сўнгги комедия ва акциялар фильмидан бош-қа ҳеч нарса у ерда 
бўлмаслиги мумкин, аммо ҳар доим уни талон-тарож қилмоқчи бўлганлар бўлади. 
Фильмни кўрмасдан олдин ўчириб ташланса, ҳали ҳам ѐқимсиз. Аммо вазият бошқача. 
Сизнинг уйингизда Интернет ADSL модем орқали уланади. Агар сизда 1 нечта компьютер 
ѐки қулайлик учун 1та ноутбук бўлса, модем Wi-Fi кириш нуқтаси жиҳозланиши мумкин. 
Интернетдаги хонадоннинг ҳар қандай жойидан қулай тарзда ўтиришга розилик берасиз. 
Агар Wi-Fi тўғри ҳимояланган бўлмаса, ҳар ким Интернетга кириши мумкин. Назарий 
жиҳатдан, ҳатто кўчадан ҳам дераза тагидаги столга ўтиришингиз мумкин. Бордию, сизда 
чексиз канал бўлса - тезгина тезликни па-сайтирасиз. Шундай қилиб маҳаллий симсиз 
тармоқни ҳимоя қилиш жуда муҳимдир. Ва WPA (2) шифрлаш билан че-гараланиши шарт 
эмас. Агар компьютерлар ҳар доим статик рақам бўлса, ҳар 1и алоҳида ҳисоб яратиши 
мумкин 
ва 
айни 
пайтда 
тармоқ 
картасининг 
MAC 
манзили 
томонидан 
идентификацияланиши мумкин.
14.2-жадвал Wi-Fi стандартлари параметрлари 
стандарт 
Ишлаб 
чиқилган йили 
Ишлатиладиган 
частота диапазони 
Узатиш тезлиги Қамров доираси 
(бино ичида /очиқ 
ҳудудда) 
802.11-1997 
1997 
2.4 GGs 
0.9/2.0 Мбит/с 
20/100 метр 
802.11a 
1999 
5.0 GGs 
23/54 Мбит/с 
35/120 метр 
802.11b 
1999 
2.4 GGs 
4.3/11 Мбит/с 
38/140 метр 
802.11g 
2003 
2.4 GGs 
19/54 Мбит/с 
38/140 метр 
802.11n 
2009 
2.4 GGs 
5.0 GGs 
74/248 Мбит/с 
70/250 метр 
802.11y 
2008 
3.7 GGs 
23/54 Мбит/с 
500/5000 метр 

---

155 
14.16-расм. Wi-Fi стандартлари спецификациялари 
Wi-Fiнинг энг 1-версияси юмшоқ тарзда жойлаштирилиши жуда таъсирли эмас. 
Bluetooth олдин қабул қилинган бўлса-да, у ҳозирги Bluetooth 2.0 + EDR га ҳам етиб 
бормайди. Бироқ, бу стандарт дастлаб симсиз узатишлар аналоги сифатида ишлаб 
чиқилган бўлиб, у ерда катта ҳажмдаги маълумотлар узатилиши мумкин. 802.11a/b янада 
яхшироқ вариантлар, айниқса, 802.11а тақдим этди. Лекин ҳар 1 жойда 5.0ГГсли частотага 
рухсат берилмайди, шунинг учун кенг тарқалмаган. Айнан шу сабабли, 802.11г ишлаб 
чиқилди, бу эса 2,4 гигагерсли тезликда ишлай олиш қобилия-тига эга. 1неча йилдан бери 
бозорда 802.11н қўллаб-қувватловчи кириш нуқталари ва тармоқ карталари пайдо бўл-ди. 
Жадвалда кўриниб турганидек, у 802.11г дан 1 неча марта тезроқ ишлайди. Бироқ, ушбу 
стандарт ҳали қоралама сифатида белгиланади. Мавжуд маълумотларга қараганда, у 
келгуси йиллардан илгари қабул қилинмайди. Аммо 802.11n-га асосланган барча 
замонавий қурилмалар, дастурий таъминотни янгилашдан сўнг якуний спесификацияга 
мос келади. 802.11y стандарти 802.11g аналогини жуда катта масофага(5 км очиқ 
майдонда) ишлашга қодир. Бунинг учун у яратилган эди. Бундай кўрсаткичларга эришиш 
учун 3,7 ГГц диапазонидан юқори частотали тўлқинларни ишлатиш зарур эди. Энди 
802.11 оиласидан бошқа барча стандартларни рўйхатга оламиз. Ундаги барча лотин 

---

156 
ҳарфлари сақланиб қолди:
Кўриб турганингиздек, Wi-Fi ҳали ҳам ўсиб бормоқда. Келажакда ушбу 
технологиянинг тезлиги янада ошиши мумкин. Бундан ташқари, бугунги кунда ушбу 
стандартни барча қурилмаларда қўллаб-қувватлашга кичик эътибор берилмайди. Wi-Fi 
билан мулоқот қилиш ва мобиль телефонлар камдан кам эмас. Кўплаб замонавий 
шаҳарлардаги кириш нуқталари мавжудлиги ажабланарли эмас. Ва улар орқали Интернет 
WWАН (EDGE / GPRS, UMTS / WCDMA, HSDPA)дан анча тез бўлиши мумкин. Бироқ, 
Интернет учун жуда кўп истиқболли технология кашф қилинди: WiMAX