Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Mijozlar.  Axborot  –  telekommunikatsiya  vositalari  xizmatlaridan 
foydalanuvchi mijozlarni ikkita katta guruhga ajratish mumkin: ko'p sonli alohida 
–alohida ishlovchi mijozlar va korporativ mijozlar. 
 
Alohida-alohida  ishlovchi  mijozlar  uchun  ulanish  va  xizmatlarning  arzon 
bo'lishi,  uylarda  mavjud  telefon  simlari  va  televizion  koaksial  kabellardan 
foydalanish mumkinligi muhim hisoblanadi. Hozirda bunday mijozlar uchun optik 
tolali kabellardan ham foydalanish mumkin bo'lmoqda. 
 
Korporativ  mijozlar  deganda  esa  har-xil  katalikka  ega  bo'lgan  korxona  va 
tashkilotlar tushuniladi. Bunda katta hududlarga yoyilgan bo'lim va filiallarga ega 
bo'lgan  katta  korxonalarga  nisbatan  ko'proq  xildagi  xizmatlar  kerak  bo'ladi. 
Bunday  xizmatlardan  biri  bo'lib  virtual  xususiy  tarmoq  (VPN  -  Virtual  Private 
Network) xizmati hisoblanadi. 
 
Aloqa operatorlari xizmat ko'rsatish hududlarining katta – kichikligiga qarab 
lokal, mintaqaviy (regional), milliy va mamlakatlararo operatorlarga bo'linadilar. 
 
Lokal  operatorlar  shahar  yoki  ma'lum  bir  kattalikda  qishloq  hududlarida 
ishlaydilar. Ko'pchilikka tanish bo'lgan ana'naviy lokal operator – bu shahar telefon 
tarmog‘i  operatori  hisoblanadi,  yangi  shahar  ATSi.  AQSH  terminologiyasi 
bo'yicha bunday operatorlarni  ILEC (Incumbent Local Exchange Carriers)lar deb 
ataladi.  Bu  xildagi  operatorlar  shahar  hududida  joylashgan  transport 
infrastrukturasiga  ega  bo'ladi:  ya'ni  abonentlar  (kvartiralardagi,  uylardagi  va 
ofislardagi)  va  aloqa  bog‘lanmalari  o'rtasidagi  fizik  kanallar,  avtomatik  –  telefon 
stansiyalari  (ATSlar)  va  ular  orasidagi  aloqa  kanallariga  ega  bo'ladilar.  Hozirgi 
paytga kelib avvalgi ananaviy lokal operatorlar qatoriga birinchi navbatda internet 
xizmatlarini  ko'rsatadigan  alternativ  lokal  operatorlar  qo'shiladi  bular  CLEC 
(Competitive  Local  Exchange  Carriers)lar  deb  ataladi.  CLEC-lar  telefon 
xizmatlarini ham ko'rsata oladilar. 
 
Mintaqaviy  va  milliy  operatorlar  ancha  katta  hududlarda  xizmat  ko'rsata 
oladilar  va  shuncha  mos  transport  infrastrukturasiga  ega  bo'ladilar,  ya'ni  ularning 
tarkibida  lokal  operatorlar  o'rtasida  telefon  trafiklarini  tranzit  yo'llar  bilan  uzatish 
uchun  mo'ljallangan  yuqori  tezlikdagi  aloqa  kanallariga  ega  bo'lgan  katta  tranzit 

---

 
39 
 
ATSlar  bo'ladi.  Bunday  operatorlar  operatorlarning  -  operatorlari  deb  ataladi. 
(Carrier  of  carriers  -  operatorlarning  operatori).  Ularning  mijozlari  bo'lib  lokal 
operatorlar, yoki mintaqadagi yoki mamlakatlardagi shaharlarda o'zining bo'lim va 
filiallariga  ega  bo'lgan  katta  korxonalar  hisoblanadi.  Odatda  bunday  operatorlar 
katta  hajmdagi  axborotlarni  (hech  qanday  ishlovsiz)  katta  masofalarga  uzatib 
berish vazifasini bajaradi.