Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Nazorat savollari 
1.Deytogramma usulini tushuntiring? 
2.Mantiqiy  ulanish usulini tushuntiring? 
3. IPX/CPX protokollari haqida ma‟lumot bering? 
 
 

---

 
172 
 
 
17-Maruza: 
Transport pog„onasi. Tarmoq pog„onasidagi transport protokolini bog„lashga 
mo„ljallangan uzatishni boshqarish protokoli TCP(Transmission Control 
Protocol), xususiyatlari, bog„lanishni boshqarish, xizmat ko„rsatish 
ishonchliligini ta‟minlash. TCP ishlashi asosiy algoritmlari va yuklama 
oshishini boshqarish.
 
 
Reja: 
1.  TCP/IP. 
2.  NetBEUI protokoli. 
 
Tayanch so‟zlar: SMTP, FTP, SNMP, BIOS, seans, UDP, aloqa kanali. 
 
Transport bosqichi paketni xatosiz va yo‗qotmasdan, kerakli ketma 
ketlikda yetkazib berishga amalga oshiradi. Shu yerda yana uzatilayotgan 
axborotlarni paketga joylash uchun bloklarga taqsimlanadi va qabul qilingan 
axborotni qayta tiklanadi. 
TCP/IP protokoli maxsus global tarmoq uchun va tarmoqlar o‗rtasidagi muloqotni 
olib borish uchun loyihalashtirilgan. U past sifatli aloqa kanallariga va xatolikka 
yo‗l qo‗yish ehtimoli katta tarmoqlarga mo‗ljallangan. Bu protokol dunyo 
kompyuter tarmog‗i Internetda qabul qilingan, abonentlarning ko‗p qismi oddiy 
telefon aloqa yo‗llariga ulanadi. Uning asosida yuqoriroq bosqich protokollari 
ishlaydi, jumladan, SMPT, FTP, SNMP protokollari. TCP/IP protkollarining 
kamchiligi esa kichik tezlikda ishlashi. NetBIOS protokoli(tarmoq kiritish–
chiqarish asos tizimi) IBM formasi tomonidan ishlab chiqarilgan, dastlab u IBM 
PC Network va IBM Token Ring tarmoqlari uchun mo‗ljallanib, shaxsiy 
kompyuterning BIOS tizim andozasiga asoslangan holda loyihalashtirilgan. Shu 
davrdan boshlab bu protokol asosiy standart bo‗lib qoldi(aslida standartlashtiril-
magan) va ko‗p tarmoq operatsion tizimlari tarkibida NetBIOS emulyatori bo‗lib, 
ular moslikni ta‘minlaydi. Dastlabki vaqtlarda NetBIOS seans, transport va tarmoq 

---

 
173 
 
bosqichlarining vazifalarini bajargan, keyin ishlab chiqarilayotgan tarmoqlarda 
pastki bosqichlar standart (masalan, IPX/SPX) protokollar ishlatilmoqda, lekin 
NetBIOS emulyator zimmasida faqat seans bosqichi qolgan. NetBIOS emulyatori 
IPX/SPXga qaraganda ancha yuqori servisga egadir, lekin u sekin ishlaydi. 
NetBEUI – bu NetBIOS protokolining transport bosqichigacha rivojlantirilgan 
protokolidir. 
TCP/IP 
TCP/IP protokol steklari(Transmission Control Protocol/Internet Protocol) 
bugungi kunda eng ko‗p tarqalgan va fundamentaldir. U har qanday o‗lchamdagi 
mahalliy tarmoqlarda ishlaydi. Undan tashqari protokollardan Internet global 
tarmog‗ida ishlash imkonini beruvchi yagona protokoldir. TCP/IP protokollar 
stekiga turli bosqichlarda ishlovchi ko‗p protokollar kiradi, lekin o‗z nomini u 
ikkita TCP va IP protokollar nomidan olgan. 
TCP(Transmission Control Protocol) – transport protokoli, TCP/IP protokollar 
stekidan foydalanib tarmoqda axborotlarni uzatishni boshqarish uchun xizmat 
qiladi. 
IP (Internet Protocol) – tarmoq bosqich protokoli, turli tarmoqdan iborat bo‗lgan 
tarmoqlarda axborotlarni yetkazish uchun transport protokollarining biridan 
foydalanadi, masalan, TCP yoki UDP. 
TCP/IP stekning quyi bosqichi axborot uzatishning standart protokollaridan 
foydalangani uchun uni har qanday tarmoq texnologiyasi qo‘llanganda va har 
qanday operatsion tizimli kompyuterlarda ishlatish mumkin bo‗ladi. Azaldan 
TCP/IP protokoli global tarmoqlarda foydalanish uchun loyihalashtirilgan, aynan 
shuning uchun u maksimal ravishda moslashuvchandir. Xususan paketlarni 
qismlarga ajratish imkoni bo‗lgani uchun ham aloqa kanalining sifati e‘tiborga 
olinmasa ham, axborot albatta o‗z manziliga yetkaziladi. IP – protokolining 
mavjudligi uchun ham turli segmentli tarmoqlar o‗rtasida ham axborot uzatish 
mumkin bo‗ladi. 
TCP/IP – protokolining kamchiligi shundan iboratki, tarmoqda ma‘murlashtirish 
murakkablashadi.- 
                                  Nazorat savollari