Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Telekonferensiya xizmati elektron pochta xizmatining har tomonga tarqatish 
xizmatiga o'xshab ketadi. Telekonferensiya xizmatida xabar bitta muxbirga 
yuborilmay, balki bir guruh muxbirlarga uzatiladi(bunday guruhlar telekonferensi-
yalar yoki yangiliklar guruhi deb ataladi). Yangiliklar guruhi uzatilayotgan 
serverdan boshqa hamma serverlarga jo'natiladi. Bu jarayon vaqti-vaqti bilan 
takrorlanib turadi. 
Har bir serverga tushgan xabar chegaralangan vaqt mobaynida(odatda, bir 
hafta) saqlanadi. Ushbu davr mobaynida xohlovchilar xabarlar bilan tanishish 
imkoniyatiga ega bo'ladilar. Bir sutka ichida hamma tomonga tarqatilgan xabarlar 
butun yer shariga tarqaladi. Keyinchalik bu xabarlar asta-sekin o'chiriladi, chunki 
serverga ushbu xabarlar qayta jo'natilmaydi. Har kuni dunyo miqyosida millionga 

---

 
186 
 
yaqin xabarlar tarqatiladi. Ularning orasidan kerakli xabarlarni topib olish amaliy 
jihatdan mumkin emas. Shuning uchun, telekonferensiya tizimi mavzular guruhiga 
bo'lingan. Hozirgi vaqtda dunyoda yangiliklar mavzularining 50000 ga yaqin 
guruhi mavjud. Yangiliklar guruhidan foydalanishning asosiy ma‘nosi shundaki, 
butun dunyo bo'yicha shu sohaga taalluqli mutaxassislarga murojaat qilib savol 
berish va kerakli javobni yoki maslahatni olish mumkin. Bu yerda, albatta, shu 
narsaga e'tibor berish lozimki, berilayotgan savolning mazmuni telekonferensiya-
ning mavzusiga taalluqli bo'lishi kerak. Ko'pgina yuqori malakali mutaxassislar 
(konstruktorlar, muhandislar, olimlar, vrachlar, pedagoglar, huquqshunoslar, 
yozuvchilar, dasturlovchilar va boshqalar)doimiy ravishda o'zlariga taalluqli 
telekonferensiya mavzularini ko'rib boradilar. Bunday ko'rinishda ma‘lumotlami 
olish ma‘lumotlar monitoringini tashkil qilish deyiladi. Yangiliklar guruhidagi 
katta hajm 
www.ziyouz.com
 kutubxonasidagi xabarlar monitoringini tashkil qilish 
masalani murakkablashtirib yuboradi. Shu sababli ayrim guruhlarda keraksiz 
ma‘lumotlami, ya‘ni telekonferensiyaga aloqasi bo'lmagan ma‘lumotlarni tushirib 
qoldirish imkoniyati mavjud. Bunday konferensiyalarni moderatsiyalanuvchan deb 
yuritiladi. Moderator sifatida mas‘ul kishi yoki ma‘lum bir kalit so'zlar bilan filtr 
qiladigan maxsus dastur ishlatilatishi mumkin. Bu holni avtomatli moderatsiya 
(автоматическая модерация) deyiladi. 
Telekonferensiyalar xizmati bilan ishlash uchun mijozlarga mo'ljallangan maxsus 
dasturlar mavjud. Masalan, Microsoft Outlook Express telekonferensiyalar xizmati 
bilan ishlash imkoniyatiga ega. Bu dastur bilan ishlash uchun elektron aloqa 
xizmati kabi uning kerakli parametrlarini yuklash va yangiliklar guruhi(группа 
новостей) server bilan o'zaro aloqani ta‘minlash kerak. 
Fayllarni uzatish xizmati(FTP). Internet xizmatlari orasida fayllarni qabul qilish va 
uzatish ancha katta foizni tashkil etadi. Dastur fayllarini, katta hajmdagi hujjatlarni 
(masalan, kitoblami) hamda arxiv ma‘lumotlarini fayllar ko'rinishida uzatishga 
zaruriyat tug'iladi. 

---

 
187 
 
FTP xizmati dunyo tarmog'ida o'z serverlariga ega bo'lib, unda arxiv 
ko'rinishidagi ma‘lumotlar saqlanadi. FTP protokoli server va mijozlar o'rtasidagi 
ikkita TCP qo'shilmalar(соединения) bilan bir vaqtda ishlaydi. Birinchi qo'shilma 
bilan ma‘lumotlar uzatiladi. Ikkinchi qo'shilmadan ma‘lumotlarni boshqarishda 
foydalaniladi. FTP protokol serverga murojaat qilgan mijozning qayd etish 
vositasini ham taklif qiladi. Bu usul bilan, odatda, kommersiyali serverlar va 
chegaralangan serverlar o'zlarida qayd etilgan kliyentlarga foydalanuvchining 
ismini va u bilan bog‘liq parolni kiritishni talab qiladi. Ammo o'n minglab FTP 
serverlar mavjudki, ular anonim ko'rinishda o'zlarining xizmatini taklif etadi. Bu 
holda foydalanuvchilar ism sifatida anonymous so'zini va parol sifatida elektron 
aloqa xizmatini kiritishlari kifoya. Ko'p holatlarda FTP xizmati buni avtomatik 
ravishda bajaradi.