|
razryad qiymati 0 0 1 1 1 0 1 1
JAVOB : 16-lik ekvivalenti 0 + 0 + 2 + 1 (3) 8 + 0 + 2 + 1 (11) =
3B(HEX)
bu yerda NEX larda 11 soni uchun V xarfi yoziladi.
Ikkilik-o‘nlik sonlarni o‘nlik raqamlar bilan yozish mumkin, masalan 1998 va
ikkilik ko‘rinishda 0001100110011000. Xar bir o‘nlik son VSD ko‘rinishda
ko‘rsatilishi mumkin, masalan 19 (DVS)=19(VSD), ga teng emasdir. 10011(19DES)
teng emas11001 (19VSD). Xamma nol va birlar ketma-ketligi ikkilik-o‘nlik
ekvivalentga ega emas. Masalan,11 001001(BIN)[C9(HEX), 201(DEC)]=?(BCD),
chunki 1100 uchun o‘nlik son mavjud emas 1100=12.
2.2 Deshifrator
Deshifrator kirishdagi ikkilik kodni chiqishning shunday aktiv signaliga
aylantiradi-ki, uning nomeri kirishdagi ikkilik kodning o‘nlik ekvivalentiga tengdir.
To‘liq deshifratorni chiqishlar soni m=2n ga deshifratorda m<2m . To‘liq deshifrator
aniqlashiga 2i chiqish mantiqiy funksiyalarni ishlab chiqarib, ular n kirish
o‘zgaruvchilarining xammasida aniqlangandir. n=2 va m=4 ga teng DSh ko‘rib
chiqamiz. Bunday DSh "2 dan 4" uni OE chiqishlariga ruxsat berish kirishi bilan
to‘lg‘izamiz. To‘g‘ri kirishlardagi aktiv signalga 1 satx, 0-esa inversiyalarga
ta’luqlidir. Ushbu aniqlanganga asosan xolatlar jadvalini to‘lg‘azamiz, bu yerda X
ixtiyoriy qiymatga tengdir.
Karno kartasi u-0 chiqish va 3 ta kirish o‘zgaruvchilariga asosi quyidagi
ko‘rinishga egadir. Keltirilgan chiqish uchun faqat bir joyda 1 bo‘lganligidan, u0
chiqish mantiqiy funksiya quyidagi ko‘rinishga egadir.
U0= OE~a1*~a0 Qolgan uchta tenglama xam yuqoridagiga o‘xshab aniqlanadi.
Aniqlangan ui tenglamalr ikki marta inversiyalash aksiomasiga asosan VA-EMAS
bazasiga o‘tkaziladi. Y0= ~~(OE*~a1*a0). Aniklanganga 13 rasmdagi sxema mos
keladi.
DSh ishini vaqt diagrammalari asosida (Ye) sxema uchun tushuntiramiz.
~OE=1sxema uchun mavjud davrida rasmdagi I-NE (0,3) bo‘ladi, va a0 va a1lar bog‘lik
bo‘lmagan xolda chiqish qiymatlari ~yj=1, yj=0, ular 13 rasmda aniq ko‘rsatilgan.
T0,t1, va t2,t3 vakt oraligida chiqishlar "ta’qiqlangan", ya’ni yi to‘g‘ri chiqishlarida
passiv satx "0", inversiya chiqishlarida esa passiv "1"ga teng. t1,t2 intervalda
~OE=0(OB=1) signali va uning yi qiymati faqat a1,a0 o‘zgaruvchilarga bog‘lik. Agarda
kirishda A1,A0=10 kod bo‘lsa, unga o‘nlik ikki mos keladi va ikkinchi VA-EMAS
element kirishlarida mantiqiy "1" u2 diagramma ko‘rinib turibdi. OE inventli
ishlatilishi mumkin. Bu yerda OE=1 ga teng, qachonki, ~OE1=~OE2=0 va OE3=1.
Bunday sxema "3 va 8" 1533ND7 (555ND7) turdagi deshifratorlarda qo‘llaniladi,
ularning shartli belgilanishi 14 va 15 rasmlarda keltirilgan.
Deshifratorlar xisoblash texnikasida keng qo‘llanib kelinadi. Ular bir necha
tashqi qurilmalarni tanlash, ma’lumotlarni ular va mikroprotsessorlar orasida
almashishini tashkil qiladi. Bu uchun xam ai kirishlarga tashqi qurilmalar adresi
beriladi, kirishlar esa adres kirishlari deyiladi.
2.3 Demultipleksor
Signalni informatsion kirishdan chiqishlarning biriga uzatuvchi, qabul qiluvchi
chiqishlarning nomer esa adres kirishlarga berilayotgan ikkilik kodning o‘nlik
ekvivalentiga teng qurilmalar demultipleksor (DM) deb ataladi. DM sifatida deshifrator
ishlatilishi mumkin bo‘lib, uning OE signali o‘rnini X informatsion signal beriladi.
Masalan, agar kirishlarga a1a0=10(BIN)=2(DEC) berilsa, u xolda X signal U2
chiqishda paydo bo‘ladi. Qolgan chiqishlarda esa yi=0. 16 rasmda DM "1 da4" DM va
uning mexanik analogi keltirilgan.
2.4 Multipleksor
Multipleksor deb n informatsion kirishdagi signallardan birini yagona chiqishga
uzatuvchi uzatilayotgan kirishda adresning o‘nlik ekvivalent ikkilik adresiga ni teng
qurilma aytiladi. Agarda OE chiqishga ruxsat berish kirishi mavjud bo‘lsa, u xolda
kirishda "0" xolat chiqishi passiv xolatga (5 jadvalning oxirgi qatori) o‘tqazadi. "4 dan
1" multipleksorni ko’rib chikamiz, u 4 informatsion kirish va lod4=2 adres kirishga
egadir.
Uning umumiy mantiqiy tenglamasi quyidagi ko‘rinishga tengdir.
Y=OE(x0*~a1*~a0+x1*~a1*a0+….) (16)
Keltirilgan ifodaning o‘ng tomonidagilarga ikki marta inverlash va o‘z-o‘ziga
o‘tish aksiomalarni qo‘llab
Y=~(OE x0~a1*~a0+….+OE*x3*a1*a0) (17)
aniqlaymiz. (17) ifodaga mos sxema 18 rasmda keltirilib, uning shartldi belgisi va
mexanik analogi 19 rasmda ko‘rsatilgan.
2.5 Shifrator
Shifrator mavqe’siz bo‘ladi, agarda faqat bitta xaqiqiy signal uzatishga ruxsat
etilsa, va mavqe’lik bo‘lishi mumkin, agarda birdaniga bir necha signallarni kirishga
ruxsat etilsa, mavqe’siz Sh o‘nlik rakamli xaqiqiy kirishni nomerini chiqishga uning
ikkilik ekvivalentga qayta ishlovchi qurilma aytiladi. Mavqe’siz "4 dan 2" shifrator
uchun xajmlar jadvali (20 rasm) quyidagi ko‘rinishga ega.
Shifratorlarning qurilishi va shartli belgilanishi 23 rasmda keltirilgan.
2.6 Jamlagichlar (Summatoro’)
Jamlagich n-razryadli X=(X(n-1), ....X0) va Y=(y(n-1),....y0) kodlarni arifmetik
qo‘shishni amalga oshiruvchi qurilma aytiladi. Ikki bir razryadli ikkilik sonlarning
qo‘shish qoidasi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
