Kombinatsion raqamli sxema

---

Kombinatsion raqamli sxema. 

Shifratorlar  va  deshifratorlar.  Multipleksor  va  demultipleksorlar.  Jamlagich  va 

yarimjamlagich.  Arifmetik  mantiqiy  qurilmalar.  Dasturlanuvchi  mantiqiy 

matrissalar 

Pozitsion sanoq tizimda xar bir razryad "og‘irligi" sonning qaysi pozitsiyasida 

joylashaganligiga  bog‘liqdir.  Pozitsion  emas  sanoq  tizimiga  "rim"  raqamlari  kiradi, 

masalan-XVII soni.

 

Ixtiyoriy  n-razryadli  S(n-1),  C(n-2)  ....  C(1),  C(0,  manfiy  emas  butun  son 

pozitsion sanoq tizimlar quyidagi ko‘rinishda keltirilishi mumkin:

 

D = C

n-1

*b

n-1

 + C

n-2

*b

n-2

 + ... + C

1

*b

1

 + C

0

*b

0

  (15)

 

Bu  yerda  D-sonning  o‘nlik  ekvivalenti,  CJ-j-razryad  qiymati,  v-sanok  tizimi 

asosi,  v  ning  i  darajasi,  i-og‘irlik,  n-butun  son  razryadi  soni.  Rakamli  va  xisoblash 

texnikada eng kup tarqalgan ikkilik (BIN), o‘nlik (DBC), o‘n oltilik (HEX) va pozitsion 

bo‘lmagan ikkilik-o‘nlik (BCD) sanoq tizimlaridir. BCD sanok tizimida xar bir razryad 

o‘nlik sanoq tizimi kabi og‘irligi 10 ga teng bo‘lib, xar bir i-razryad raqami 4 ta ikkilik 

raqamlar bilan belgilanadi. Sakkizlik sanoq tizimida (OST)  raqamlar 0 dan 9 gacha, 

o‘nlik sanoq tizimdagilar bilan mos tushadi, 10 dan ortiq bo‘lganlari esa lotin xarflari 

bilan  A(a)=10,  V(v)=11,  S(s)=12,  D(d)=13,  Ye(ye)=14,  F(f)=15  belgilanadi.  Ikkilik 

sonlar  o‘nlik  ishorasiz  songa  (15)  formula  yordamida  o‘zgartiriladi,  masalan 

10010011=1*27+1*24+1*21+1*20=147 (DES). Ikkilik sanoq tizimidagi sonlarni 16-

lik  sanoq  tizimiga  o‘tqazish  uchun,  uni  o‘ng  tomondan  4ta  taktlik  sonlar  guruxlarga 

ajratib, xar bir gurux (8,4,2,1) og‘irlik bilan qo‘shib chiqish lozimdir. Teskari jarayonga 

o‘tkazish uchun, xar bir raqam 4 ta ikkilik sonlar bilan almashtiriladi.