Когнитив лингвистиканинг шаклланиши ва ривожланиш тарихи

Когнитив лингвистика – когнитив лингвистика атамаси илмий муомалага 1975 йилда Дж. Лакофф ва Г.Томпсонлар томонидан киритилган эди. 1989 йилга келиб, Дуйсбург (Германия)да мазкур соҳанинг долзарб муааммоларига бағишланган илмий анжуман бўлиб ўтди ва унда когнитив лингвистика бўйича ассоциация яратилди. Когнитив тилшунослик шу асосда инсон онгидаги миллий-маданий, руҳий-фалсафий, қомусий, мантиқий билимлари захираси ва уларни нутқнинг оғзаки ва ёзма шакли орқали намоён бўлишини таъминловчи восита – тилни онгга боғлиқ ҳолда ўрганишни ўз олдига мақсад қўяди ва лингвистик тадқиқотларда шунга асосланади. Муайян когнитив фанларнинг бошқа қоидаларидан фарқли равишда мазкур тилшуносликда инсонга хос когнитив тузилма ва жараёнлар таҳлил этилади. Бунда биринчи ўринда инсоннинг тилни ўзлаштириш механизми ва лисоний билимлар тузилиши тамойилларини системали таснифлаш ва изоҳлаш туради

28.
29. Когниция – субъектнинг билиш, идрок қилиш, таърифлаш қобилиятидир. Н.Н.Болдирев фикрича: «Когниция –бу маълумотларни, билимларни олиш, қайта ишлаш, эслаб қолиш, хотирада тиклаш ва фойдаланишнинг ҳар қандай онгли ёки онгсиз жараёнидир. У ўзида қуйидаги психологик жараёнларни мужассамлаштиради: 1) дунёни қабул қилиш; 2) кузатиш; 3) категорияларга ажратиш; 4) тафаккур; 5) нутқ; 6) тасаввур ва б.».
30.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10^ Кубрякова Е.С. и др. Краткий словарь когнитивных терминов. - М.: изд-во МГУ, 1996. -С.55.

11^ Раҳматуллаев Ш.Ҳозирги ўзбек адабий тили.-Тошкент, 2006.

12^ Пименова MB. Концепт как основная единица менталыюсти //Русский язык; исторические судьбы и современность. - М., 2004. -С. 137-138;

13^ Вежбицкая А. Семантические универсалии и описание языков // Языки русской культуры. - М.: 1999. -С. 48.

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23