Ko’chish. Tezlik va uning birligi

3-mavzu: DINAMIKA ASOSLARI

Reja:

1. 
   Dinamika.
   
2. 
   Nyutonning I-qonuni. Inersiyal sanoq tizimlari.
   
3. 
   Kuch va massa. Nyutonning II- qonuni.
   
4. 
   Nyutonning III-qonuni.
   

     Dinamika u yoki bu ko’chishni yo’zaga keltiruvchi sababni o’rganadi. Tajribadan ko’rinadiki, Yerda yoki uni sirtiga yakin masofada harakatlanuvchi xar qanday jism o’z-o’zicha tuxtaydi. Uning harakatini doim birday davom ettirish uchun unga ta’sir kursatib turish kerak. Bu nuqtai-nazar Aristotelь zamonidan Galiley (1564-1642) gacha o’z kuchini sakladi. Galiley, birinchi bo’lib, harakatni tuxtashi ishqalanish natijasi ekanini kursatdi. U jism o’zaro ta’sirsiz to’g’ri chiziqli va tekis harakatida bo’lishini, agar jismga ta’sir kursatilsa u tezlanish olishini seza bildi.

Quyidagi rasmlarda turli ob’ektlar orasidagi o’zaro ta’sir kuchlari ko’rsatilgan¹⁹.

Nyuton 1687 yil bosilgan "Natural falsafani matematik asoslari" kitobida Galiley fikrlarini umumlashtirib, tuldirdi va dinamikani uchta qonuni taklif etdi.