Ko’chish. Tezlik va uning birligi

4- MAVZU: MEXANIK ISH, QUVVAT VA ENERGIYA

Reja:

1. Mexanik ish va uning birligi.

2. Quvvat va uning birligi.

3. Energiya tushunchasi. Potensial va kinetik energiya.

4. Energiyaning saqlanish qonuni.

5. Mexanikada energiyaning va impulsning saqlanish qonuni

Barcha inersial sanoq sistemalarda klassik mexanika qonuniyatlari bir xil bajariladi.

Nyutonning II qonuniga asoslanib, kuch impulsini quyidagicha aniqlash mumkin:

,

desak: bo‘ladi. Demak, kuch impulsi-impulslarning farqiga (ayirmasiga) teng bo‘lgan fizik kattalikdir.

Nyutonning III qonuniga asoslanib, impulslar saqlanish qonunining matematik ifodasini keltirib chiqarish mumkin:

Impulsning saqlanish qonuni quyidagicha ta’riflanadi:

“Yopiq sistemada to‘liq impuls o‘zgarmasdir”, ya’ni:

Kuchning biror (O) nuqtaga nisbatan momenti, ya’ni kuch moment quyidagiga teng:

- nol nuqtadan kuchning qo‘yilish nuqtasiga o‘tkazilgan radius-vektor.

Kuch momentining saqlanish qonuni:

,

ya’ni, yopiq sistemada kuch momentlarining geometrik yig‘indisi o‘zgarmasdir.

Zarracha impulsining biror O nuqtaga nisbatan impuls momenti:

.

Impuls momentining saqlanish qonuni:

,

ya’ni, yopiq sistemada zarrachalar impuls momentlarining yigindisi o`zgarmasdir.

a) Agar qayiq o’zgarmas tezlik bilan harakatlanayotgan bo’lsa, ta’sir etuvchi kuchlar o’zgarmay saqlanadi, bunda Fd – to’g’ri bo’ladi.

b) Kuch o’zgarsa: dastlab yetarlicha kuchsiz va keyin mustahkam magnitli muzlatkich Fd bo’lganda noto’g’ri natija beradi.

c) og’irligi kichik bo’lgan moddiy jism harakati ifodasi p=mv bo’ladi, bu yerda m- jismning massasi v- uning tezligi.

Jismni harakatlantiruvchi kuchni aniqlash to’laligicha saqlanish qonunlariga asoslanadi va tajribada saqlanish qonunlarini ko’rishda ba’zida biz xalaqit qilishimiz va tajriba natijalari noto’g’ri chiqishi mumkin.

Momentlarning saqlanish qonuni

Ixtiyoriy yopiq sistemada barcha momentlar yig’indisi o’zgarmas saqlanadi: