Bilimlar muhandisi – odatda, informatika va sun’iy intelekt soxalari borasida tushunchaga ega bо‘lgan va ETni qanday qilib barpo etilishini biluvchi (bilgan) inson. Bilimlar muxandisi ekspertlar bilan savol-javob qiladi, bilimlarni tashkillashtiradi, ular ETda qay tarzda keltirilishi mumkinligini xal qiladi va dasturni tuzayotgan dasturchiga yordam bera oladi.
ETni barpo etish vositasi – bu dasturiy uslub bо‘lib, u bilimlar muxandisi yoki dasturchi tomonidan ETni barpo etilishida qо‘llaniladi. Dasturlashning boshqa odatiy tillaridan bu qurilma shunisi bilan farqlanadiki, u murakkab kо‘rinishdagi yuqori darajali tushunchalarni nomoyon qilinishining (keltirilishining) qulay vositalarini ta’minlab beradi.
Foydalanuvchi – barpo qilinib bо‘lgan ETdan foydalanadigan odam. Masalan, foydalanuvchi sifatida uni konkret vaziyatga malakali baxo berish uchun yurist yoki informatikani о‘rganishda ETmi yordam berayotgan talaba va boshqalar bо‘lishi mumkin. Foydalanuvchi nomlanmasi ma’no jixatidan о‘ziga xosdir. Odatda u oxirgi foydalanuvchilar anglatadi. 4-rasmda mumkin bо‘lgan foydalanuvchilar keltirilgan:
ET barpo etish vositasini sozlayotgan uskunani (asbob) yaratuvchisi;
ETda mavjud bо‘lgan bilimlarni aniqlashtirayotgan bilimlar muxandisi;
Tizimga yangi bilimlarni tо‘ldirayotgan ekspert;
Tizimga joriy ma’lumotlarni kiritayotgan idora xodimi.
Shunisi muximki, ET barpo etilishi uchun qо‘llanilayotgan asbobni va ETning о‘zini farqlay olish zarur. ET barpo etish asbobi о‘zining ichiga tizimda mavjud bо‘lgan bilimlarga kira olish va ularni nomoyon qilish tilini xam va qо‘llab-quvvatlab turuvchi vositalarni – foydalanuvchilarga masalani yechayotgan ETning komponentasi bilan о‘zaro xamkorlik qilishga yordam beradigan dasturlarni xam kiritishi mumkindir.
ETning realizatsiyasiuchun quyidagilar bajarilishi shart:
Tizim zimmasiga yuklanayotgan masalalar doirasini aniqlash.
Ekspertlardan bilimlarni olish.
Bilimlarning (ekspertning) ma’noli amaliyotlar (muolajalar) qoidalar va ta’riflar kо‘rinishida rasmiylashtirish.
ETga ega bо‘lgan dasturiy interfeysni ishlab chiqarish (chiqish).
Yangi bilimlarga ishlov berish va “mualliflik” qilish mexanizmlarini ishlab chiqish.
О‘rgatilish va yangi bilimlarni tо‘plash mexanizmlarini ishlab chiqish.
Tushuntirish tizimlari majmuasini tashkillash.
Xulosa
Men ushbu amaliy mashg’ulotni bajarish davomida shaxsiy kompyuterlarning dasturiy ta’minoti bilan tanishdim. Shu bilan bir qatorda ekspert va qaror qabul qilish tizimlarini tahlil qildim va ularning farqini o‘rgandim. Bularga misol qilib Toolwiz Time Freeze, Comodo firewall, Malwarebytes, Wise Folder Hider, Free Opener tizimlarni umumiy xolda o’rganib chiqdim. Bularni qanday usulda ishlatilishi va qo’llanilishi soxalarini o’rganib chiqdim. Ekspert tizimlar esa amaliy dasturlarning tо‘plami bо‘lib, intellektual masallalarni yechish uchun mо‘ljallangan. Ular kо‘p sonli mashinali protseduralar, muammolar yechimini aniqlash jarayonida, ma’lum ta’rif bilan qarorlar asosida natijaviy yechimlarni qabul qilishda mutaxassislarning malakasiga tayangan holda aniqqlanishi tushuniladi .
9-Amaliy mashg’ulot
Do'stlaringiz bilan baham: |