Klinik labaratoriya qonning shaklli elementlari miqdorlari aniqlashimiz mumkin

1-kun.
Birinchi malakaviy amaliyot kunimda Bekobod Tumani tibbiyot birlashmasiga qarashli Bekobod tuman “Ko’p tarmoqli markaziy poliklinika” si “Labaratoriya” bo’limi bilan tanishdim. U Labarato’riya bo’limi 2-qisimga bo’linadi. 1-Klinik labaratoriya 2-Biokimyoviy labaratoriya.
1-Klinik labaratoriya bo’limi qonning shaklli elementlari va ularning miqdorini o’rganadi. Ko’pkina kassaliklar oddiygina qonning shaklli elementlari miqdorining o’zgarishi bilan nammoyon bo’ladi. Malakaviy amaliyotmni klinik labaratoriyadan boshlashligim maqsadga muvofiq ekanligini takidlab o’tdi Turabekova G. A.
Klinik labaratoriya bo’limida sanitariya gigiyeniya qoidalariga rioya etish lozimligi alohida eslatib o’tildi, jumladan har bir qon topshirish uchun kelgan insonni bemor sanashimiz hamda etika estetika qoidalariga mos ravishda muomila qilishimiz zarurligini tushuntrb otildi. Olingan qon namunasi bilan juda ehtiyotkorlik bilan isglashimiz kerakligini unutmasligiz zarurligi haqida eslatib o’tishdi.
Klinik labaratoriya qonning shaklli elementlari miqdorlari aniqlashimiz mumkin.
Qonning shakli elementlari quydagilardan iborat:
ERITROTSITLAR (ERYTHROCYTI)
Odamda va boshqa sut emizuvchi hayvonlarda eritrotsitlar yuqori darajada differentsiallashgan elementlar bo`lib, ularda yadro va hujayra organellalari bo`lmaydi. Tuban umurtqalilar va qushlarda eritrotsitlar zichlashgan yadro va mikronaychalar saqlaydi.
Eritrotsitlar eng ko`p sonli qon hujayralari hisoblanadi. Sog`lom erkaklarda ularning soni 1 mm2 qonda 4,0-5,5 mln (xalqaro birliklar sistemasida 4,0-5,5x 10'2/l), ayollarda esa 4,0-5,0mlnga (4,0-5,0 x 1012/l)ga tengdir. Voyaga yetgan odamda o`rtacha 25 trillionga yaqin eritrotsitlar bo`ladi. Eritrotsitlar soni yoshga va fiziologik holatlarga qarab o`zgarishi mumkin. Masalan, chaqaloqlarda va 60 yoshdan oshgan kishilarda eritrotsitlar soni 6-6,5 mln ga yetishi mumkin. Siyraklashgan atmosferada, kuchli jismoniy mehnat paytida ham eritrotsitlarning soni ortishi mumkin. Eritrotsitlar sonining turg`un ko`payib ketishi politsitemiya deyiladi va qon sistemasi kasalliklarida uchraydi. Eritrotsitlar sonining kamayib ketishi eritrotsitopeniya deb atalib, bu turli xil kamqonlik (anemiya) larning xarakterli belgisi hisoblanadi. Qonda eritrotsitlar ikki tomonlama botiq disk shakliga ega bo`lib, qonning surtma preparatlarida yumaloq doira shaklini oladi. Rastrlovchi elektron mikroskop ostida ko`rilganda disk shaklidagi eritrotsitlar (diskotsitlar) eng ko`p (80%) uchraydi (59-rasm). Ulardan tashqari, sharsimon (sferotsitlar), gumbazsimon (stomatotsitlar) va tikanaksimon o`siqli (exinotsitlar) eritrotsitlar ham oz miqdorda uchrashi mumkin. Eritrotsitlar shakli muhim diagnostik ahamiyatga ega. Qonda noto`g`ri shaklli - urchuqsimon, noksimon, eritrotsitlarning paydo bo`lishi poykilotsitoz (yunon. poykilos - har xil) deb atalib, ba’zi bir patologik hollarda uchraydi. Eritrotsitlarning o`rtacha diametri sog`lom odamlarda 7,2 mkm (7,1-8,0 mkm) bo`lib, bunday eritrotsitlar normotsitlar, 6 mkm dan kichiklari mikrotsitlar, 9 mkm dan yiriklari esa makrotsitlar deb yuritiladi. Qon eritrotsitlarining doimiy kattaligi o`zgarib, ularning normadagidan katta yoki kichik bo`lishiga anizotsitoz deyiladi.
Eritrotsitlar taxminan 60% suvdan va 40% quruq moddadan iborat. Quruq moddaning taxminan 95% ini gemoglobin tashkil etadi.
Kimiyoviy tuzilishi bo`yicha gemoglobin molekulasida temir elementi bo`lgan aktiv prostetik gruppa gemdan (4%) va oqsil gruppa globindan (96%) tarkib topgan. Gem odam gemoglobinining barcha turlari uchun bir xil bo`lib, globin esa turli xilda bo`lishi mumkin. Gemoglobinning 15 dan ortiq turi mavjud bo`lib, ular yoshga va organizm holatiga qarab o`zgarishi mumkin. Yangi tug`ilgan chaqaloqlarda gemoglobinning F turi (HBF, fetus - embrion) 80% dan ortiqroq bo`lib, A turi esa (HBA, adult - yetuk) 20% ni tashkil etadi. Organizm voyaga yetgandan so`ng gemoglobin asosan A turdan (98% dan ortiqroq HBA) tashkil topadi.
Leykositlar.
Leykositlar (oq qon tanachalari) – yadroli qon hujayralari bo‘lib, yadrosining shakliga va bo‘yalishiga qarab uch turga: monositlar-bir yadroli yirik leykositlar limfositlar-bir yadroli, lekin monositlardan bir oz maydaroq; donador leykositlar, ya’ni granulositlarga bo‘linadi. Leykositlar sonining ko‘payishi leykositoz, kamayishi leykopeniya deb ataladi. Leykositlar suyaklarning ko‘mik qismida va taloqda (limfositlar) hosil bo‘ladi.
Leykositlarning asosiy vazifasi organizmni yuqumli kasalliklardan himoya qilishdir. Ular organizmga kirgan mikroblarni yutib, eritib yuboradi. Bu hodisa fagositoz deb ataladi. Leykositlarning bu xossasini atoqli rus olimi I.I. Mechnikov aniqlagan. Odam yuqumli kasalliklar bilan kasallanganda leykositlarning soni ko‘payib, 1mm3 qonda 10 20 mingga yetadi va undan ham ortishi mumkin. Odam uzoq vaqt davomida kam va sifatsiz ovqatlansa, bir necha kun, hafta davomida og‘ir mehnatdan charchasa, surunkali uzoq davom etuvchi kasalliklarda leykositlar soni kamayadi. Bu esa organizm nihoyatda kuchsizlanganligidan dalolat beradi.
Trombositlar.
Trombositlar (qon plastinkalari) – suyaklarning ko’mik qismida va taloqda hosil bo’ladi. Yadrosi bo’lmaydi. Past tabaqali umurtqali hayvonlar trombositlarning yadrosi bo’ladi. 1mm3 qonda 300-400 ming dona trombosit bo’ladi. Ular leykositlarga o’xshab 2-5 kun yashaydi. Trombositlarning asosiy vazifasi qonning ivishini ta’minlashdan iborat. Ularning soni kamayganda qonning ivish xossasi buziladi. Bunday odamning jarohatlanishi juda xavfli, chunki qon oqishini to’xtatish qiyin bo’ladi. Salgina urilish, turtilish natijasida badandan ko’karish (qon quyilishi) yuzaga keladi, o’z-o’zidan burundan qon kelishi mumkin. Shuning uchun trombositi kamaygan odam har xil shikastlanishlardan saqlanishi zarur. Trombosit tarkibida serotonin moddasi bo’lib, u qon tomirlarini toraytirish va qon ketgan vaqtda uning ivishini tezlashtirish xossasiga ega.
2-kun
Ikkinchi amaliyot kunimda texnika xavsizligi qoidalari va sanitariya gigiyenik qoidalari bilan tanishdm.
O’zimni ximoya qilish uchun tibbiy niqob va bir marttalik rezina qo’lqoplarni kiyishim zarur ekanligini aytdi.

Klinik laboratoriya usullari. Turli xil kasalliklarga laboratoriya tadqiqotlari

Mavjud kasalliklarning ko'pligi, individual turli odamlar Diagnostika jarayonini yakunlang. Ko'pincha amaliyotda shifokorning bilim va ko'nikmalaridan foydalanish etarli emas. Bunday holda klinik laboratoriya diagnostikasi to'g'ri tashxisga yordam beradi. Uning yordami bilan erta bosqich Patologiyasi aniqlandi, kasallikning rivojlanishi kuzatiladi, uning oqishi baholanadi va belgilangan davolash samaradorligi aniqlandi. Bugungi kunga qadar tibbiy laboratoriya diagnostikasi eng tez rivojlanayotgan tibbiyotdan biridir.

Tushuncha

Laboratoriya diagnostikasi - Bu kasalliklarni aniqlash va monitoring qilish, shuningdek yangi usullarni izlash va o'qitish uchun standart qo'llaniladigan tibbiy intizom.

Klinik laboratoriya diagnostikasi uni ancha osonlashtiradi va sizga eng samarali terapiy sxemasini tanlashga imkon beradi.

Laboratoriya diagnostikasining kengaytmasi:

Klinik laboratoriya diagnostikasining turli xil usullaridan foydalangan holda olingan ma'lumotlar kasallikning organik, hujayra va molekulyar darajadagi kasallikning yo'nalishini aks ettiradi. Shu sababli, shifokor patologiyani tashxislash qobiliyatiga ega, davolanishdan keyin natijaga olib keladi.

Vazifalar
Laboratoriya diagnostikasi quyidagi vazifalarni hal qilish uchun ishlab chiqilgan:

biomaterial tahlili yangi usullarini doimiy qidirish va o'rganish;

mavjud usullardan foydalangan holda barcha organlar va inson tizimlarining ishlashini tahlil qilish;
patologik jarayonni barcha bosqichlarida aniqlash;
patologiyaning rivojlanishini monitoring qilish;
terapiya natijasini baholash;
aniq tashxis qo'yish ta'rifi.
Klinik laboratoriyaning asosiy vazifasi odatdagi ko'rsatkichlar bilan olingan natijalar bilan taqqoslanadigan natijalar bilan taqqoslanadigan natijalarni taqqoslashdir.

Bugungi kunda barcha ma'lumotlarni tashxislash va davolash nazorati uchun muhim ahamiyatga ega, klinik laboratoriya ta'minlaydi.

Laboratoriya diagnostikasi - bu insoniy biologik materialning bir yoki bir nechta turlarini o'rganish orqali ishonchli ma'lumotlarni olish usuli:

Venoz qon katta tomirdan olinadi (asosan tirsagi bilan).

Arterial qon katta tomirlardan (asosan kestula ostidagi kestula yoki mintaqadan) bog'langan holda baholanadi.
Kapillyar qon barmoqdan turli xil tadqiqotlar uchun olinadi.
Plazma qon sandig'i (i.e., uni tarkibiy qismlarga ajratish) tomonidan olinadi.
Zardob - fibrinogen (komponent, qon iste'moli ko'rsatkichi bo'lgan ko'rsatkich) bo'lganidan keyin qon plazmasi.
Ertalabki siydik - uyg'ongandan keyin darhol kerak umumiy tahlil.
Kunda kun bo'yi bitta idishda yig'ilgan siydik.
Bosqichlar
Laboratoriya diagnostika quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:

oldindan analitika;

tahliliy;
prinsy.
Oldindan tahliliy sahna quyidagilarni anglatadi:

Tahlillashga tayyorgarlik ko'rish uchun zarur qoidalarga rioya qilish.

Bemorni tibbiy muassasada tashqi ko'rinishi bilan hujjatli filmi.
Bemor ishtirokida quvurlar va boshqa quvvatlarning imzosi (masalan, siydik bilan). Ularga tibbiy xodimning qo'li tahlidining nomi va turi qo'llaniladi - bu ma'lumotlar bemorning aniqligini tasdiqlash uchun baland ovoz bilan talaffuz qilishi shart.
Keyingi biomaterialni keyingi qayta ishlash.
Saqlash.
Tashish.
Tahliliy bosqichi - bu olingan biologik materialni laboratoriyada to'g'ridan-to'g'ri o'rganish jarayoni.

Pochta bosqichi quyidagilarni o'z ichiga oladi:

Natijalarni hujjatli filmi ro'yxatdan o'tkazish.
Natijalarni sharhlash.
Berilgan hisobotni shakllantirish: bemor ma'lumotlari, o'qish orqali o'tkaziladigan shaxslar, tibbiyot muassasasibiomateriallar, normal klinik chegaralarni qabul qilishning laboratoriyalari, kun va vaqt, tegishli xulosalar va sharhlar bilan yakunlanadi.
Usul
Laboratoriya diagnostikasining asosiy usullari fizik-kimyoviy. Ularning mohiyati turli xil xususiyatlari munosabati bilan olingan materiallarni o'rganishdir.

Fizik-kimyoviy usullar quyidagilarga bo'linadi:

optik;
elektrokimyoviy;
xromatografik;
kinetik.
Eng tez-tez klinik amaliyot Optik usul qo'llaniladi. U tadqiqot uchun tayyorlangan biomaterial orqali o'tadigan yorug'lik nuridagi o'zgarishlarni tuzatishga majburdir.

Ikkinchi o'rinni tahlillar soni bo'yicha xromatografik usul joylashgan.

Xatolarning ehtimoli
Klinik laboratoriya diagnostikasi - bu xatolarga yo'l qo'yilishi mumkinligini tushunish muhimdir.

Har bir laboratoriya sifatli vositalar bilan jihozlangan bo'lishi kerak, tahlillar yuqori malakali mutaxassislar tomonidan bajarilishi kerak.

Statistikaga ko'ra, asosiy hissa birgina tahliliy bosqichga - 50-75%, tahliliy-13-23%, statistikada - 9-30%. Hodisalar muntazam ravishda laboratoriya tadqiqotlarining har bir bosqichida xatolar ehtimolini kamaytirishga qaratilgan bo'lishi kerak.