Kletkanıń shirasi vakuolalarida jaylasqan. «vakus»- boslıq mánisin ańlatadı. Bir neshe jas kletkalarda vakuslar bolmaydı. Bóliniwden toqtap óse baslaǵan kletkalarda vakuslar payda boladı

Kletkanıń shirasi vakuolalarida jaylasqan. «vakus»- boslıq mánisin ańlatadı. Bir neshe jas kletkalarda vakuslar bolmaydı. Bóliniwden toqtap óse baslaǵan kletkalarda vakuslar payda boladı. Kletkanıń jaslıq waqtında vakuslari  ko'p mayda boladı. Kletka qarigach mayda vakuslar bir-biri menen birlesip úlken vakuslarni payda etedi. Bul úlken vakuslar kletkaning  markaz bólegine jaylasıp aladı. Kletka daǵı protoplazma hám yadrolar bolsa kletkanıń shet bólegine shıǵıp aladı. vakuslarda suw hám suwda eriytuǵın túrli elementlar ushraydı. vakuslarda usraydigan azıq elementlar azotli yamasa azotsiz boladı. Azotli elementlardan dúzilgen  albumin, shor suwda eriytuǵın globulin belokları da alınadı. Kletka shirasida karbon suwidan glukoza, fruktoza, saxaroza, inulin ushraydı. Inulin polisaxaridlarga kiredi (S6 N10 O5) n . Inulin qoqio't o'simligining túbirinde ushraydı. Inulin Suwda eriydi. Saxaroza, glukozaga salıstırǵanda 1, 5 ret, fruktoza glukozaga salıstırǵanda 2, 5 ret shıyrınlaw.glukoza láblebinde 26%, qumshekerqamishda 20%.

• Birpara ósimliklerdiń kletka shirasida organikalıq kislotalar ushraydı. Mısalı, otquloq o'simligida shavel kislota, almada alma kislotası, limonda limon kislotası, temeki bargida nikotin kislotası bar. Antonovga almada -0, 5%, júzimde 0, 3%, limonda 9%, moxorkada 8-10% nikotin kislotası bar. Birpara ósimliklerde organikalıq kislotalar júdá kem boladı yamasa bolmaydı. Olardıń reaksiyası neytral yamasa sıltıiy boladı. Mısalı, qıyar, qabaqta.

• Birpara ósimliklerdiń kletka shirasida oshlovchi element ushraydı. Oshlovchi elementlar meditsinada as qazan - ishek keselliklerinde burıwtiruvchi element retinde isletiledi. Awız hám tamaq silekey qabatlar jalınlanganda, milkdan aqqanda, awız hám tamoqni shayıw ushın da isletiledi. Oshlovchi elementlar dub tereki qabıqlog'da 10 -20 %, tal qabıqlog'ida 9 -13%, shayda 15-20 %, evkalipt galasida 30 -40% ge shekem oshlovchi elementlar ushraydı.

• Bul hár eki elementlar quramalı dúzilgen organikalıq elementlar bolıp alkoloidlar quramında azot boladı, glikozidlar quramında bolsa azot bolmaydı. Kóknarı o'simligining mevasidan (pıshaq menen tilgendan keyin) oqib shıqqan shirani opiy dep júritiledi. Opiyning quramında 26 qıylı alkaloidlar bar. Tiykarǵı alkaloidlari morfin, kodein, papaverin, geroin hám basqalar. Besbuwday o'simligi quramında giossiamin, atropin, hám skopolamin, durman o'simligida da besbuwday ushraytuǵın alkaloidlar ushraydı.

• Glikozidlar saqlaytuǵın ósimliklerge mısallar, oymaqgul quramında digitosin, gitoksin. Merwertgulda kavallatoksin, kanvalletoksol, kanval-lozid, adonis - pıshıqo't simarin, adonitoksin dep atalǵan júrek glikozidlari ushraydı. Alkaloidlar kóbirek ituzumdoshlar, kóknaridosh-lar, ayiqtovondoshlar hám basqalar shańaraǵına kiretuǵın ósimliklerde ushraydı. Ra'noguldoshlar, g'alladoshlar shańaraǵına kiretuǵın ósimliklerde alkoloidlar bolmaydı. Kletka vakuolasida ósimliklerge hár túrlı reń beretuǵın pigmentlar bar. Bular tiykarınan eki gruppaǵa bólinedi. 1. Antotsian. 2. Antoxlor.