Klasterlarni shakllantirish: tajribalar, natijalar va innovatsion yondashuvlar

1-jadval 
An’anaviy iqtisodiyot va raqamli iqtisodiyot ko‘rinishlari
1
 
Bozor iqtisodiyoti
Blokcheyn texnologiyasi 
Zavodlar 
Ma’lumotlar bazasi 
Katta ko‘cha do‘konlari 
Internet sayti 
Gazeta reklamalari 
Ijtimoiy tarmoqlar marketingi 
Tashish 
Elektron savdo-raqamli qabul qilish 
Banklar va kassa punktlari 
Elektron bank xizmatlari 
Maktabkar , darsliklar 
Elektron ta’lim , elektron kitoblar 
Ish joyida ishlash 
Uyda onlayn ishlash 
Jismoniy aktivlar 
Google reytinglari 
Qurilish 
Veb-sayt ishlab chiqish 
Ko‘chmas mulk 
Tarmoq egaligi 
Naqd pul bilan to‘lov 
Elektron to‘lov ,naqd pulsiz jamiyat 
Mehnat va kapital 
Avtomatlashtirish 
Shaharlarni sayohat qilish
Onlayn muzeylar ko‘rgazmalari 
Amerikalik olim Jim Boykinning fikricha, “Raqamli marketing -bu brendlar va 
potentsial mijozlar o‘rtasidagi raqamli(internet va boshqa) aloqa turlaridan foydalanishni 
rag‘batlantirishdir. Bu nafaqat elektron pochta, ijtimoiy media va veb-reklama, balki 
marketing kanali sifatida matnli va multimediyali xabarlarni ham o‘z ichiga oladi.Ijtimoiy 
tarmoqlar orqali marketing faoliyatini olib borish biznes uchun kuchli vositadir,istiqbolli 
xaridorlarga erishish uchun keng ko‘lamdagi ijtimoiy tarmoqlar va ijtimoiy media 
platformalari orqali kompaniya imijini oshirishda raqamli marketing 4ta bosqichga bo‘linadi 
degan nazariyani ilgari suradi [4]. 
1
Manba:Ilmiy izlanishlar natijasida muallif tomonidan tayyorlandi

---

167 
 1-rasm. Raqamli marketingning bosqichlari
1
 
Valensiya sayyohlik texnologiyalari institutining Professori Devid Ginerning 
fikricha,2020 yilda koronavirus pandemiyasi Ispaniya iqtisodiyotining eng muhim 
tarmoqlaridan biri - turizmni tanazzulga uchratdi. Bu 2020 yil Ispaniyani atigi 20 million chet 
ellik sayyoh tashrif buyurdi, bu o‘tgan yilga nisbatan 76 foizga kam (2019 yilda 83,5 million 
xorijlik sayyoh keldi).[5] Bu pandemiyadan eng ko‘p zarar ko‘rgan tarmoqlardan biri uchun 
katta yo‘qotishlarni bildiradi.2022 yilda turistlarsonini oldingi ko‘rsatkichlar miqdoriga 
yetkazish rejalashtirilgan bo‘lib, sayyohlik salohiyati imkon qadar ko‘p turist jalb qiladigan 
turistik obyektlar uchun raqamli marketing strategiyalaridan foydalanilanish maqsadga 
muvofiq [5]. 
Pandemiyadan so‘ng turistlar sonini oshirishda, sayohatchilare’tiboriga bir -biri bilan 
raqobatlashadigan barcha shaharlar yoki hududlar raqamli marketing platformasini 
yaratilishni muallif taklif etadi. Bu maqsadga erishish uchun restoran, mehmonxona, turistik 
obyektlar, turizm sohasidagi davlat organlariva boshqa turizm sohasidagi vakillar bilan 
birgalikda strategiya belgilanishi kerak bo‘ladi. 
Professori Devid Ginerning bir yil oldin bashorat qilganidek, superdigitalizatsiya barcha 
sohalarni qamrab oladi. Turizm sektori ham bundan mustasno emas. Agar turistik obyekt 
innovatsion boshqaruv modelini ishlab chiqa olmasa, u kelajakda ma’lum qiyinchiliklarga 
duch kelishi mumkin. Darhaqiqat, ba’zi sayyohlik tashkilotlari an’anaviy marketing texnikasi 
endi yaroqsiz ekanligini allaqachon anglabyetishgan.Hozirgi maqsadlar raqobatbardoshlikni 
saqlab qolish uchun hozirgi vaziyatga moslashishga va raqamli rejimga o‘tishga majbur 
bo‘lmoqda.Shu sababli, sayyohlar maksimal bo‘lishi mumkin bo‘lgan diqqatga sazovor joylar 
raqamli texnologiyalardan foydalanishikerak [5]. 
Turizmda xaridorlarning xulq -atvori tubdan o‘zgardi, bu asosan Internetning 
rivojlanishi bilan bog‘liq. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Jahon Sayyohlik Tashkiloti 
(UNWTO)ning ma’lumotiga ko‘ra,dunyo aholisining qariyb 4 milliardga yaqini Internetning 
turli shakllari va ishlatilishining faol foydalanuvchilari (masalan, qidiruv tizimi, elektron 
pochta, ijtimoiy tarmoqlar, bron qilish portali, to‘lov portali va boshqalar). Sayyohlik 
marketingida AIDA klassik nazariyasidan foydalangan holda, ko‘rinib turibdiki, barcha 
bosqichlarda sayyohlar raqamli (yoki internet) texnologiyalardan foydalanishgan, garchi har 
1