Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Vektor  ma’lumotlarni  kiritish  uslublari
.  Yuqorida  ta’kidlab 
o‘tilganidek,  GAT  tarkibiga  vektor  ma’lumotlarni  kiritish uchun  ko‘plab 
qurilmalar  mavjud  hisoblanadi.  Ushbu  o‘rinda  keng  tarqalgan  «
klassik
» 
uslub  sifatida  -  digitayzer  yordamida  ma’lumotlarni  raqamli  shaklga 
o‘tkazishni  muhokama  qilish  bilan  cheklanamiz.  Ayrim  dasturlarda 
nuqtalarning  ma’lum  bir  aniq  ketma-ketlika  kiritilishi  talab  qilinadi,  shu 
bilan  bir  vaqtda  boshqa  dasturlarda  bu  holat  talab  qilinmaydi.  Xujjatlar 
tarkibi  yoki  dasturning  o‘zi  bu  haqda  sizni  habardor  qiladi.  Bundan 
tashqari,  dasturda  ma’lum  bir  aniq  tipdagi  ob’ektlarni  kiritishda  qanday 
raqamlangan  tugmachalardan  foydalanish  kerakligini  ko‘rsatiladi.  Ayrim 
tugmachalar  nuqtali  ob’ektlarning  joylashish  holatini  ko‘rsatish  uchun 

---

 
42 
foydalaniladi,  boshqa  tugmachalar  esa  -  to‘g‘ri  kesimlarning  oxirgi 
uchlarini ifodalashda, uchinchi tipdagi tugmachalar - ko‘p burchaklarning 
birlashtirilishini kiritishda foydalanilishi mumkin. Ma’lumotlarni raqamli 
shaklga  o‘tkazishda,  ayniqsa  yangi  boshlovchilar  tomonidan  noto‘g‘ri 
tugmachalarni  bosish ta’sirida ko‘plab xatolarga yo‘l qo‘yilishi mumkin. 
Shuningdek,  ma’lumotlarni  raqamli  shaklga  o‘tkazish  jarayonida 
belgilangan  aniq  bajarilishi  talab  qilinuvchi  ishlar  ketma-ketligi  dasturda 
foydalaniluvchi  ma’lumotlarning  strukturasiga  ham  bog‘liq  hisoblanadi. 
Bunda  ma’lumotlarning  ayrimlari  tugunlarni  ko‘rsatishni  talab  qiladi, 
boshqalari  esa  -  talab  qilmaydi.  Ayrim  ma’lumotlar  raqamli  shaklga 
o‘tkazish vaqtida topologiyani yaqqol kodlashni talab qiladi, ayrimlari esa 
-  ma’lumotlar  bazasining  tarkibi  to‘ldirib  bo‘linganidan  keyin, 
topologiyaning  tuzib  chiqilishi  amalga  oshiriluvchi  dasturiy  uslublardan 
foydalanishni  taqozo  qiladi.  Turli  xil  dasturlardan  foydalanish  tartib-
qoidalari  o‘zaro  farqlanadi  va  ushbu  strategiyalarga  oydinlik  kiritish 
uchun,  tegishli  xujjatlarni  o‘z  vaqtida  qarab  chiqish  talab  qilinadi.  Bu 
ishlar ma’lumotlarni raqamli shaklga o‘tkazish jarayonini amalga oshirish 
emas,  balki  xartalarni  tayyorlash  jarayonining  tarkibiy  qismlaridan  biri 
sifatida  qarab  chiqilishi  mumkin.  Vektor  GAT  tarkibida  atribut 
ma’lumotlar  ko‘pincha  holatlarda  kompyuter  klaviaturasidan  foydalanib 
kiritiladi. Garchi, bu jarayonni amalga oshirish chegaraviy darajada oddiy 
tavsifga  ega  bo‘lsa-da,  biroq  grafik  ob’ektlarni  kiritishdagi  kabi,  diqqat-
e’tiborni  talab  qiladi.  Buning  ikkita  sababi  bor.  Birinchisi:  klaviaturada 
terish  jarayoni  juda  oson  amalga  oshiriladi.  Ikkinchisi,  ehtimol  nisbatan 
muammoli tavsifga ega bo‘lishi mumkin: ya’ni, atributlar grafik ob’ektlar 
bilan  bog‘lanishi  amalga  oshirilishi  talab  qilinadi.  Bu  ko‘rinishdagi 
muvofiqlikni  amalga  oshirishda  yo‘l  qo‘yilgan  xatolarni  aniqlash  juda 
qiyin vazifalardan biri bo‘lib, chunki bir qarashda bu tipdagi xatolarni har 
doim  ham  ko‘rish  mumkin  emas  va  qandaydir  tahlillarni  amalga 
oshirishdan  keyingina  bu  xatolarni  topish  mumkin.  Atributlarni 
tekshirishning  nisbatan  yaxshi  amaliyoti  -  bu  ma’lumotlarni  kiritish 
jarayonida  tekshirishdan  tashkil  topadi,  ehtimol  ma’lumotlarni  kiritishda 
qisqa  xususiy  to‘xtalishlar  davomida  bu  ishni  bajarish  mumkin.  Bunda 
xatolarni  aniqlash  uchun  sarflangan  vaqt  keyin  xatolarga  tuzatish  kirish, 
tahrirlash  jarayonini  amalga  oshirishga  sarflanuvchi  vaqtga  nisbatan 
arzimas qiymatga ega hisoblanadi.