Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

 
Rastr  ma’lumotlarni  kiritish  uslublari. 
Ayrim  holatlarda  rastr 
ma’lumotlarnng  kiritilishi  haligacha  qoplama  to‘rlardan  foydalanib 
amalga oshiriladi, bunda atributlar ketma-ketlikda, navbat bilan kiritiladi. 
Skanerlardan  keng  ko‘lamda  foydalanish  imkoniyatlari  ushbu  nisbatan 
qiyin  kiritish  uslubini  amaliyotdan  siqib  chiqargan,  biroq  bu  uslubdan 
foydalanish  rastr  yacheykalarini  kiritish  uchun  foydalaniluvchi  raqamli 
shaklga  o‘tkazish  dasturlarida  qo‘llaniluvchi  turli  xil  uslublardan  juda 
yaxshi  foydalanish  imkonini  beradi.  Shuningdek,  oldingi  davrlarda 
ko‘pincha  rastr  ma’lumotlarning  raqamli  shaklga  digitayzer  yordamida 
o‘tkazilishidan ham keng foydalanilgan, bunda digitayzer yordamida xosil 
qilingan  vektor  ko‘rinishidagi  ob’ekt  konturi  raqamli  shaklga 
o‘tkaziluvchi dastur piksellari orqali to‘ldiriladi.  
Eng  avvalo,  rastrning  har  bir  yacheykasining  qanday  maydonni 
egallashi  kerakligi  masalasiga  oydinlik  kiritib  olish  talab  qilinadi.  Bu 
masalani  hal  qilish  ma’lumotlarni  raqamli  shaklga  o‘tkazishga 
kirishishdan yoki qoplama to‘rni joylashtirishdan oldin hal qilinishi talab 
qilinadi,  ya’ni  raqamli  shaklga  o‘tazish  dasturiga  yacheykaning 
o‘lchamlari  haqida  ma’lumot  berish  yoki  operatorga  to‘rlar  kvadratlari 
o‘lchamlari  haqida  ma’lumot  berish  amalga  oshiriladi.  Bundan  tashqari, 
biz  amalga  oshirilishi  belgilangan  jarayonni  qisqartirish  imkonini 
beruvchi,  qaysidir  kodlash  (guruh  yoki  blok  tavsifida  kodlash) 
Rastr 
model
 
Vektor model
Joyining 
ko’rinishi

---

 
41 
uslublarining  ishni  bajarish  uchun  yaroqliligi  masalasini  hal  qilishimiz 
talab  qilinadi.  Bunda  ma’lumotlarni  siqish  uslublari  ushbu 
ma’lumotlarning  hajmini  kamaytirish  uchun  yaxshi  ta’sir  ko‘rsatadi, 
ushbu  uslublardan  foydalanish  ma’lumotlarni  kiritish  jarayonida  kiritish 
vaqtini  qisqarish  nuqtai  nazaridan  ham  muhim  ahamiyatga  ega 
hisoblanadi.  Digitayzer  yordamida  ma’lumotlarni  kiritish  mumkin 
bo‘lmagan  yoki  digitayzer  va  tugmachalar  to‘plami  (klaviatura) 
yordamida  kiritish  mumkin  bo‘lgan  rastr  tavsifiga  ega  ayrim  GAT 
tarkibida  ma’lumotlarni  zanjir  shaklida  yoki  atributlar  bloklari  shaklida 
kiritish  imkonini  beruvchi  buyruqlar  mavjud  hisoblanadi.  Ma’lumotlarni 
kiritish  uslubini  tanlash  orqali,  siz  rastrning  har  bir  yacheykasi  tarkibida 
turli  xil  mavzular  qanday  darajada  ifodalanganligi  masalasini  hal 
qilishingiz talab qilinadi. Rastrning ruxsat etilish qiymatidan tashqari, bu 
masala  ham  siz  qaror  qabul  qilishingiz  zarur  bo‘lgan,  nisbatan  muhim 
ahamiyatga  ega  bo‘lgan  masalalardan  biri  hisoblanadi.  Bu  masalani 
nisbatan  batafsil  holatda  qarab  chiqamiz.  Rastr  ma’lumotlarni  kiritish 
uchun  nisbatan  skanerlardan  keng  ko‘lamda  foydalaniladi.  Biroq,  qayd 
qilish  kerakki,  skaner  bilan  kiritish  jarayonida  mavzularga  oid 
ma’lumotlar  rastr  GAT  tarkibida  avtomatik  tarzda  mavzularga  oid 
ma’lumotlarga  aylantirilmaydi.  Gap  shundaki,  xarita  tarkibida  bir  jinsli 
tavsifda  bo‘yalgan  sohalar  skaner  orqali  o‘qilganidan  keyin,  qochib 
bo‘lmaydigan  tarzda  qiymatlarning  ma’lum  darajada  o‘zgarishiga  olib 
keladi,  bu  holatga  ko‘plab  omillar  sabab  bo‘lishi  mumkin:  jumladan, 
xaritaning  bo‘yalishining  bir  jinsli  tavsifga  ega  emasligi,  ko‘z  bilan 
ko‘rish  qiyinligi,  skanerda  yorug‘lik  nuri  berilishining  bir  jinsli  tavsifga 
ega  emasligi,  xaritalarning  eskirganligi  va  boshqa  sabablar  ta’sir 
ko‘rsatishi  mumkin.  Bundan  tashqari,  odatda  mavzularga  oid  xaritalar 
ofset uslubida nashr qilinadi, ya’ni bu uslub rang tonlarning va bo‘yoqlar 
berilishining aralash tavsifga egaligi namoyon bo‘lishini anglatadi.