Kkkkkkkkk

15.3. Тўлов балансининг номутаносиблигини тартиблаш усуллари. Бу ерда шуни таъкидлаш лозимки “тўлов балансининг такчиллиги” ѐки тўлов баланси актив ифодалари жорий операциялар ва капитал ҳаракати бўйича баланснинг ижобий ѐки саблий қолдиги миқдорини билдиради. Расмий резервларнинг қисқариши (+) бу такчиллик миқдорини ифодалайди, расмий резеврларнинг ўсиши (-) эса тўлов балансининг актив қолдиги миқдорини кўрсатади. Провардида унинг барча уч бўлими сўммаси “0”ни Ташкил этиши лозим. Бу эса ҳорижий валюта таклифини ва унга мамлакатда бўлган талаб бараварлигини билдиради.
Давлатлар расмий резервлар ва қарзлар ҳисобига қоплаш қобилиятига эга бўлмаган тўлов балансининг катта доиравий такчиллиги бўлган холларда ўз валюталари девалвациясини амалга оширишлари мумкин. Бу импортнинг физик ҳажми кўпайишига ва оқибатда мамлакатга ҳорижий валюта тушумини ўсиши ҳамда такчиллигини йўқотишга олиб келади.
15.4. Ўзбекистонда тўлов балансини ишлаб чиқиш тажрибаси. Очик Иқтисодиѐтли кўплаб мамлакатлар ўз тўлов балансларини ХВФ тавсия этган тарх бўйича ишлаб чиқардилар. Бу тарх ривожланган бозор муносабатлари шароитида амалга ошириладиган барча Иқтисодий операцияларни амалга оширади. Тўлов балансининг маълумотлари мунтазам чоп этилади ва давлатнинг кредит қобилияти хақидаги гувохнома сифатида ҳалқаро Ташкилотлар, бошқа мамлакатларнинг ҳукуматлари ҳамда тадбиркорлари томонидан кредитлаш ва молиялаштириш, молиявий, техника ва моддий ѐрдам кўрсатиш масалаларини хал этишда кулланилади.
Ўзбекистонда тўлов баланси фақат Республика мустақилликга эришгандан ва бозор муносабатларига ўтишидан кейин тйзила бошланди. Жаҳон бозорида тенг Хуқуқли шенрикчилик Республикани ҳалқаро иқтисодий муносабатлар субъекти сифатида аниқ маълумотларни талаб этади, шунинг учун Республика тўлов баланси ХВФ тафсияларига жуда яқинлаштирилган тарх асосида тўзилган.
Қисқача хулосалар.

1. 
   Ҳалқаро савдо ва молия операцияларида ҳар хил валюталар кулланилади. Мамлакатнинг экспорт операциялари миллий валютага ҳорижда талабни ва бир вақтнинг ўзида ҳорижий валюта таклифини келтириб чиқаради. Импорт ҳорижий валютага ички талабни ва миллий валюта таклифини келтириб чиқаради. Бир валютанинг иккинчи бир валютага камайиши валюта бозорида амалга оширилади. Мамлакат ичкарисида резидентлар билан ҳорижий резидентлар ўртасидаги барча ишлар ушбу мамлакат тўлов балансида кайд қилинар экан.
   
2. 
   Тўлов баланси бу бирор бир мамлакатда четдан келадиган барча тушумлар ва иккинчи томондан эса четга чиқадиган барча тўловлар кўрсатилган ҳужжат ҳисобланар экан. Бунда барча иқтисодий битимлар иккита гуруҳга бўлиниб, жорий операциялар ва капитал ҳаракати билан боғлиқ операциялар деб аталар экан.
   
3. 
   Тўлов балансининг тахчиллиги ѐки тўлов баланси актив ифодалари жорий операциялар ва капитал ҳаракати бўйича баланснинг ижобий ѐки салбий қолдиги миқдорини кўрсатар экан, яъни, расмий резервларнинг қисқариши бу такчиллик миқдорини ифодаласа, расмий резервларнинг ўсиши эса тўлов балансининг актив қолдиги миқдорини кўрсатар экан.