Kiyimni konstruksiyalash va modellashtirishning asosiy metodlari

Pidjak tipidagi yoqa. 

 

Bunday  tipdagi  yoqalar  erkaklar  komtyumiga  o’xshash  ayollar  kostyumida 

ham, shuningdek ko’ylaklarda va bluzkalarda ham keng tarqalgan. 

 

Pidjak tipidagi yoqalarning konstruktiv jihatdan tuzilishi biroz  murakkabroq 

bo’ladi. 

 

Yoqa  chizmasi  old  bo’lak  konstruksiyasi  asosida  tuziladi.  Oldin  bortning 

qaytariladigan  chizig’i  belgilab  olinadi.  Buning  uchun  bort  kengligi  va  yuqori 

petlya o’rni aniqlanadi. Bortning qaytarma chizig’ining boshlanishi L nuqta yuqori 

petlyadan 1,5-2 sm balanda bo’ladi. 

 

Yoqa  o’mizining  yuqori  nuqtasi  A

6 

  dan  yelka  qirqimining  davomida  yoqa 

qaytarmasining  kengligi  A

6 

V  o’lchanadi:  A

6 

V  =  2÷3  sm.  VV

1

  =  AA

4

  bo’lak 

o’lchab qo’yiladi, bunda  AA

4 

ort bo’lak yoqa o’mizi bo’lib, u L va V nuqtalarni 

to’g’ri  chiziq  bilan  birlashtirib,  davomiga  ni  ort  bo’lak  chizmasiga  santimetrli 

lentani qirrasi bilan qo’yib  AA

4

 chiziq bo’ylab o’lchanadi. 

 

LV chizig’ining old bo’lak yoqa o’miz chizig’i  bilan kesishgan joyi F harfi 

qo’yib belgilanadi. 

 

F  nuqtadagn  FV

1

  radiusli  yoy  o’tkaziladi.  Bu  yoyda  yoqa  qaytarmasining 

kengligiga  ta’sir  etuvchi  V

1

  V

2 

bo’lagining  katta-kichikligi  gavdaning  qomat-

rasoliga  bog’liq  bo’ladi.  Masalan,  to’pa  –to’g’ri  kekkaygan  gavda  uchun  u  5  sm, 

normal tipovoy gavda uchun 6 sm, bukchaygan gavda uchun 7 sm bo’ladi. 

 

V va V

2 

 nuqtalar to’g’ri chiziq bilan birlashtiriladi. V

2 

  nuqtadan shu  to’g’ri 

chiziqka  perpendikulyar  o’tkazib,  unda  yoqaning  ko’tarma  kengligi  V

!

2

  V

3 

=  2÷3 

sm  va  qaytarma  kengligi  V

!

2

  V

2 

  o’lchab  qo’yiladi.  Yoqa  qaytarmasining  kengligi 

fasonga binoan belgilanadi. Keyin yoqa qaytarmasining chizig’i V

4

 V

5 

yoqa uchlari 

burchagining chizig’i 

 

V

4

 V

5 

A

1

7

 va adip qaytarmasining chizig’i A

!

7 

V

!

5  

L modelga 

binoan  chizib  olinadi.  A

!

7   

nuqtaning  holati  ham  ixtiyoriy  belgilanadi.  Yoqa 

o’mizining o’yilishi A

7

A

»

7 

fasonga bog’liq bo’ladi. 

             Yassi yoqalar va fantazii yoqalar. 

 

Yassi (ko’tarmasi yo’q) yoqalar bo’yinga emas, yelkaga yopishib turadi. Bu 

yoqalarning  yoqa  o’miziga  o’tkaziladigan  chizig’i  yoqa  o’miz  o’yig’ining 

chizig’iga mos keladi. Va uch  xil tipdagi yassi yoqalar ko’rsatilgan : a) motroska 

tipidagi  yoqa,  b)  o’zbekcha  ko’ylakdagi  shol  yoqa,  v)  bo’yinga  salgina  yopishib 

turadigan uzun yassi yoqa. 

 

Har  qanday  shakldagi  yassi  yoqa  konstruksiyasini  hosil  qilish  uchun  ort 

bo’lak bilan oldindan ko’krak vitachkasi ko’chirilgan old bo’lak andazalarini yelka 

qirqimlar bo’ylab birlashtiriladi. 

 

Yoqa fasoniga binoan yoqa o’miz o’yig’ining chizig’i belgilanadi. 

 

Motroscha  yoqa  qaytarmasining  chizig’i  uzluksiz  chiziq  bilan  ko’rsatilgan. 

Yoqaning  ort  tomonidagi  kengligi,  yelka  qirqimlar  bo’ylab  kengligi  istalgancha 

ixtiyoriy belgilanadi. 

 

Shol  yoqalarda  va  uzaytirilgan  yoqalarda  kichkinagina  ko’tarma  qilish 

mumkin. Bunda yoqaning tashqi ko’rinishi yaxshiroq bo’ladi. 

---

 

Masalan,  o’zbekcha  ko’ylakka  shol  yoqa  qilish  uchun  old  va  ort  bo’lak 

koketkalarining  detallarini  bir-biriga  to’g’rilab,  old  va  ort  bo’laklar  yoqa 

o’mizlarining  yuqori  nuqtasini  ustma-ust  keltirishigina  kifoya  bo’ladi.  Ort  bo’lak 

yelka qirqimi old bo’lak yelka qirqimidan yeng o’miz qirqimi bo’ylab 2÷4 sm o’tib 

turishi kerak. 

 

Yoqa  o’miz  o’yig’idan  boshlab,  ort  bo’lak  o’rta  chizig’i  bo’ylab  yoqaning 

istalgan  kengligiga  kichkina  ko’tarma  balandligi  uchun  ya’na  1,5  sm  qo’shib 

o’lchab  qo’yiladi.  Agar  yoqani  bo’yniga  ko’proq  yopishib  turadigan  qilmoqchi 

bo’lsa, bunda yoqaning ko’tarma qirqimi bir oz to’g’riroq qilinadi. Buning uchun 

yoqani bo’laklarga kesib, ularni soat millariga  qarshi yo’nalishda burib, yoqaning 

asosiy bo’lagi ustiga 2-bo’lagi 1-bo’lagi ustiga, 3-bo’lagi 2-bo’lak ustiga va hakozo 

o’tadigan  qilib  suriladi.  Yoqa  bo’laklarning  qanchaga  surilishi  yoqa  yaxshi 

turadigan  bo’lguncha  ixtiyoriy  davom  etadi..Yoqa  konstruksiyasi  bunday  hal 

etilganda  yoqa  ko’tarmasi  kengayadi,  shuning  uchun  yoqa  qaytarma  chizig’i 

aniqlanishikerak  bo’ladi.Hosil  qilingan  yoqa  shaklini  maketlik  xom  surp  gazlama 

parchasida tekshirib ko’rilsa yomon bo’lmaydi. 

 

Shunday  yo’l  bilan  olinishi  mumkin  bo’lgan  o’zbekcha  ko’ylak  yoqa 

shaklining variantlari turli chiziqlar bilan berilgan. 

 

Uchli yoqa ham shunday yo’l bilan hosil qilingan.  

 

Fantazii  yoqa  yassi  yoqa  chizmasining  asosida  hosil qilinadi. Buning uchun 

fasonga binoan yoqa o’miz o’yig’i o’zgartiriladi-da yoqani yoqa o’miziga o’tkazish 

chizig’i hosil qilinadi. Yoqa qaytarmasi chizg’ning shakli modelga binoan chiziladi. 

 

Yoqani  o’mizga  har  xil  usulda  tikish  mumkin.  Quyidagi  usul  eng  ko’p 

qo’llashadi, yoqa o’mizidan pastga,oldingi o’rta chiziq bo’yicha gazlama 0,5g’1 sm 

chuqurlikda  kertiladi;  bort  osti  (ilgak  haqini  ko’rsatib  turgan  chiziq  bo’yicha) 

kiyimning  o’ng  tomonga  qayirib  qo’yiladi,  so’ngra  bort  ostining  bukilgan  joyi 

(taxi)dan  oldingi  o’rta  chiziqqacha  mashinada  tikib  chiqiladi, bort  osti teskarisiga 

qayirib  qo’yiladi.  Bortning  cheti  sirma  qaviq  solib  tikiladi,  so’ngra  yoqaning  bir 

kavati  o’mizga  ko’klab  chiqiladi,  keyin  bir  tomondagi  kertikkacha  mashinada 

tikiladi;  yoqa  osti  qatlamining  qirqilgan  cheti  ostiga  0,5-1  sm  qayriladi  (bukiladi) 

va o’mizdagi baxya iplaridan ilib olib, ko’rinmaydigan qaviq soldirib tikiladi. 

 

Yoqani  qiya  adip  solib  tikish  usuli  quyidagicha;  yoqaning  o’rta  chizig’i 

o’mizning  o’rta  chizig’iga  to’g’ri  keltirilgan,  yoqa  o’miziga  ko’k  solib  tikiladi; 

bunda yoqaning uchlari tikish chizig’i bo’yicha kiyimning oldingi o’rta chizig’iga 

to’g’ri  kelib  turishi,  bort  osti  ilgak  chizig’i  bo’yicha  teskarisiga  qayrilishi 

(buqilishi) lozim. Shundan keyin tayyor qiya adip o’mizga tepchib qo’yiladi, uning 

uzunligi  aylanasi  uzunligiga  teng  bo’lishi  lozim.  So’ngra  yoqa  o’mizi  va  adip 

juftlashtirilib,  ustidan  mashinada  baxyalab  tikiladi,  tepchib  qo’yilgan  ip  sugurib 

tashlanadi,  adip  va  bort  osti  kiyimning  teskarisiga  qayirib  bukiladi  va  baxya 

chizig’i  bo’yicha  hamda  adip  chetidan  sirmalab  tikiladi.  Adip  ko’rinmaydigan 

qaviq solib tiqilishi lozim.  

 

 

 

 

 

---