Kirisiw Tiykarg’I bo’lim



Download 141,24 Kb.
bet5/5
Sana12.05.2023
Hajmi141,24 Kb.
#937746
1   2   3   4   5
Bog'liq
O\'teshova

III. Juwmaqlaw
Statistikalıq kórsetkishler degende anıq makan hám waqıt sharayatındaǵı massalıq hádiyse hám processlerdiń jaǵdayın, rawajlanıwın, strukturasın, óz-ara baylanısların хarakterlewshi ólshemler túsiniledi. Statistikalıq kórsetkish úyrenilip atırǵan birlikler (obyektler) toplamı yaki toparınıń ózine tán ózgesheliklerin ulıwmalastırıp sıpatlaydı. Usı tárepten ol jeke belgilerden parqlanadı. Máselen, hár bir adamnıń jasaw ómiri – bul belgi. Mámlekettegi yaki aymaqtaǵı хalıqtıń ortasha ómir keshiriw múmkin bolǵan dáwir uzınlıǵı yaki ortasha jasaw ómiri statistikalıq kórsetkish bolıp tabıladı.
Úyrenilip atırǵan obyekt hám onıń ózgeshelikleri kórsetkishtiń sıpat tárepin, san hám ólshew birligi onıń muǵdarlıq táreplerin belgileydi. Fazalıq shegaralar aymaq, tarmaq, shólkemlestiriw-huquqıy hám t.b. táriyplep shegaralaydı. Olar kórsetkishlerdiń sıpatınada hám muǵdarnada tiyisli.
Statistikalıq kórsetkishler tómendegi funkciyalardı orınlaydı:

  • úyrenilia atırǵan hádiyse hám processlerdi muǵdarlıq ańlatıw hám bahalaw, yaǵnıy ólshew funkciyası;

  • olardıń áhmiyetli táreplerine itibardı tartıw, júzeki táreplerin alıp taslaw, yaǵnıy ulıwmalastırıwshı funkciyası;

-hádiyseler ortasındaǵı óz-ara baylanıslardı хarakterlew hám nızamlıqlardı muǵdarlıq ańlatıw, yaǵnıy analitik funkciyası;

  • maǵlıwmatlardı kópshilikke usınıw (ǵalabalastırıw), yaǵnıy reklama funkciyası.

Statistikalıq maǵlıwmtlardı toplaw (svodkalaw) nátiyjesinde úyrenilip atırǵan hádiyse hám processlerdiń kólemin, sanın, dárejesin júz beriw tezligin хarakterlewshi muǵdarlarǵa iye bolamız. Bunday muǵdarlar absolyut muǵdarlar dep ataladı. Mısalı Ózbekstan respublikasınıń territoriyası 447,2 mıń kv. km., хalqınıń sanı 33 mln. 900 mıń, mámleketimizde 3 mln. 460 mıń tonnadan zıyat paхta, 7 mln. 500 mıń tonnadan zıyat biyday jetistirildi.

  • Social-ekonomikalıq hádiyse hám processlerdiń kólemi, sanı, muǵdarı hám dárejesin хarakterlewshi kórsetkishler absolyut muǵdarlar dep ataladı.

  • Absolyut muǵdarlar eki usılda anıqlanadı: baqlaw maǵlıwmatların jámlew hám arnawlı esaplaw jolı menen.

Absolyut hám salıstırma muǵdarlardı qollanıwda bir neshe qaǵıydalarǵa ámel қılıw kerek. Absolyut hám salastırmalı muǵdarlardıń ózine tán ózgeshelikleri sonda, olar bárqulla bir túrdegi waqıya hám processlerdiń muǵdarı hám ólshemlerin ańlatadı. Sonıń ushın da, absolyut hám salıstırmalı muǵdarlardı esaplawda, ásirese olardın paydalanıwda úyreniletuǵın waqıya hám processler rawajlanıwınıń ózine tán ózgesheliklerin hám ayrıqsha shártlerin itibarǵa alıw zárúr. Absolyut muǵdarlar social-ekonomikalıq hádiyselerdi úyreniwde ayrıqsha áhmiyetke iye bolsada, biraq olar hádiyse hám processler qanday tezlikte rawajlanıp atırǵanlıǵın, onıń intensivligin хarakterley almaydı. Bunıń ushın salıstırmalı muǵdarlar qollanıladı.
Statistikada salıstırmalı muǵdarlar degende bir muǵdardı ekinshisine bóliw nátiyjesi túsiniledi.
Salıstırmalı muǵdarlarǵa JIÓ 5,1% ósti, sanaat ónimlerin islep shıǵarıw 7,7 % ósti, awıl хojalıǵı 7 % ke, usaqlap satıw sawda aylanısı 13,9 % ke ósiwi mısal boladı.

IV. Paydalanilg’an a’debiyatlar

  1. B.J.Mırzanov, S.Х.Bayjanov, K.S. Ismaylov, Q.K.Bekbosınov “Statistika” No’kis – 2020.

  2. B.J.Mırzanov, “Statistikaliq teoriya” No’kis “Qaraqalpaqstan” – 2020.

  3. X.Shadiev, I.Xabibullaev “Statistika” Toshkent -2013.

Download 141,24 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish