Kirish. Yuqori molekulali birikmlar ishlab chiqarish

YUQORI MOLEKULALI BIRIKMALARNING
ASOSIY TUSHUNCHALARI
Polimerlar deb makromolekulalari bir xil atomlar gruppasi - elementar halqa (zveno) lardan
tashkil topgan moddalarga aytiladi (Masalan: polietilen).
-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2- ѐки [-CH2-CH2-]n
Polimerlarni sintez qilishda ishlatiladigan quyi molekulali birikmalar monomerlar deyiladi.
Formuladagi n indeksi makromolekuladagi elementar halqalar soniga teng bo`lib, odatda, YuMB
ning polimerlanish darajasi (P) ni ifodalaydi.
Tarkibi turlicha bo`lgan elementar halqalardan tashkil topgan polimerlar ham ko`plab
ishlatiladi: А-А-В-А-В-В-А-А-В-
Tabiiy polimerlar - oqsil, pektin, nuklein kislota va ba`zi polisaxaridlar shunday tuzilishgaega. Bular sopolimerlardir. Polimerlarning xususiyatlarini quyi molekulali birikmalardan ko`plab farqi bor. Masalan, quyi molekulali qattiq birikmalar mustahkam bo`lib, bir ozgina qaytar deformatsiyali bo`ladi. Suyuq jismlar esa, aksincha, mustahkamlikka ega bo`lmay cheksiz (qaytmas) deformatsiyalanadi. Polimerlar qattiq va suyuq jismlarning xususiyatlarini o`zida namoyon qila oladi. Bu farqlarning asosiy sababi polimer makromolekulalarining uzunligini eniga nisbatan ming barobar kattaligi, ya`ni makromolekulalarning egiluvchanligidir. Polimer makromolekulalarining egiluvchanligi makromolekulalarning molekula gruppalarining o`zaro ichki va molekulalararo ta`siriga bog‘liqdir.
CHiziqsimon poli uglevodorodlar makromolekulasi eng katta egiluvchanlikka ega, chunki CH3- va CH2= gruppalarida bir-biriga ta`sir kuchi ozligidan aylanish potentsial to`siq ko`rsatkichi uncha kattà bo`lmaydi. Polietilen, polipropilen, tabiiy divinil kauchuklar, poliizobutilen shular jumlasidandir. Ikkinchi o`rinda yon zanjiridagi qutbli gruppalari bir-biridan uzoq turgan karbozanjirli polimerlar (polipropilen, nitril kauchuklar) turadilar. Agar makromolekula tarkibida -Cl, -OH, -CN, -COOH kabi qutbli o`rinbosarlar o`zaro
yaqin joylashgan bo`lsa, bu o`rinbosarlarning o`zaro ta`siridan energetik to`siq ko`rsatkichi oshib ketadi. Qutbli o`rinbosarlar molekulaning ichki energetik to`sig‘ini oshiribgina qolmay, qo`shni makromolekulalar qutbli gruppalarining bir-biriga ta`sirini ham oshiradi..