Кириш рввиПУ

Doimiy tokning podstansiya tortuvchisi OTMni yuqori kuchlanishidan, o`zgartirgich aggregatlardan, doimiy tokni taqsimlovchi moslamadan, siliqlash moslamadan, kuchli transformatorlardan va o`zini ehtiyojini to`yintiradigan qurlumadan (11.3-rasm) tashkil topgan.Sanoat transportining podstansiya tortuvchisida o`zgartiradigan agregatlar birlamchi to`yinish kuchlanishiga 35 yoki 6 – 10 kV ega. 110 kV to`yinish kuchlanishda oddiy podstansiya tortuvchisi uchun podstansiyalarga kuchlanishi 110/10 kV pasaytiruvchi transformatorlar va podstansiyani birlashtirish uchun 110/35/6 yoki 110/6 kVbilan o`rnatiladi.

O`zgartirgich agregatlar to`g`irlagich shkaflaridan, unga kremniyli ventil joylashtirilgan, transformatorlarni to`yintiradi, tez ta`sir etuvchi avtomatik o`chiradigan, shkaflarni himoya va boshqarish, kuchlanishidan himoya uchun maxsus qurilmalardan tashkil topgan.

Podstansiya tortuvchisida nominal tokni to`g`irlagich 2000 A va kuchlanishi 1,65 kV; PVE-3U2, PVE-3MU2; PVE-5AU1, PVE-5AMU1 – nominal tok 3000 A va kuchlanishi 3,3 kV o`zgartirgich agregati UVKP-1 qo`llaniladi. Doimiy tokning podstansiya tortuvchisida kammutasion va himoya apparatlari sifatida bir polyusli tez ta`sir etuvchi VAT-28, AT-2/4, VAT-42, VAT-43 seriyasidagi viklyuchatellar ishlatiladi. Har qanday tez ta`sir etuvchi viklyuchatellar konstruksiyasi uchta asosiy tugundan ifodalanadi: elektromagnit (magnitoprovod), mexanizm va duga sundiruvchi kameralar.

Viklyuchatellar shartli belgilarga ega, ular bajarishi va vazifasi bilan xarakterlanadi. Masalan, VAT-28-3000/30L-I4 rasshifrovka qilinganda bunday bo`ladi: V – viklyuchatel, A – avtomatik, T – tez tasir etuvchi 1- sinfi; konstruksiyani tartib raqami (28); nominal tok (3000A); nominal juchlanish 3000V gacha (30); L- liniyali. I harfi esa iqlim sharoitlarini bildiradi, undan keyingi raqam – joylashish kategoriyasini bildiradi. O`zgartirgich agregatlarni texnik xarakteristikasi, tez ta`sir etuvchi viklyuchatel va taqsimlaydigan moslama adabiyot malumotnomsida keltirilgan. Doimiy tokni podstansiya tortuvchisini asosiy zanjir sxemasining kuchlanishi 35/1,65 kV 11.3 rasmda keltirilgan. Doimiy tokni taqsimlaydigan moslamasi uchta seksiyasiz shinadan tashkil topgan: bitta shinalar «minus» va ikkita shinadan «musbat», ulardan bitasi zaxirada va zaxira liniyasidan to`yintirishda har qanday viklyuchatel uzliksiz to`yintirishga almashtirish uchun xizmat qiladi.

Barcha to`g`irlagich agregatlarning to`g`irlagich katotdlari nolli sxemasida tez ta`sir etuvchi viklyuchatel yordami bilan umumiy yig`uvchi shina «musbat» qo`shiladi, transformatorlarning tortuvchi nol nuqtasi ajratish yordamida – yig`uvchi shinaga «manfiyga» qo`shiladi. «Musbat» shinasiga hamda tez ta`sir etuvchi viklyuchatellar yordamida tarmoq kontaktining liniyasi qo`shiladi, «musbat» shinasiga esa – bitta yoki bir necha liniya suruvchilari mahkamlanadi. Agregatlar to`g`irlagichini kuchlanishlardan himoya qilish uchun razryadli va konturlarning (sig`imlardan va qarshilikdan tashkil topgan) maxsus himoyasi qo`llaniladi, anodli zanjirlarga qo`shilgan, hamda tok to`g`irlagich zanjirida ham.

Filtr moslamasi va agregat o`zgartirgichalri kuchli transformatorlar bilan komplektli qilib qo`yiladi, moslama himoyalari va boshqarish shkaflari qo`yiladi. Podstansiya tortuvchisining birlamchi kuchlanish tomonida oddiy kommutasion va himoya apparatlari ishlatiladi, o`zgaruvchi tok podstansiyasi sanoatida qo`llaniladi. Transformator tortuvchisining agregatlar o`zgartirgichlari kuchlanishlar 1,65 va 3,3 kV uchun podstansiyaning ochiq qismida bevosita agregatga yaqin joyga o`rnatiladi va ularga shinalar bilan qo`shiladi.

Rasm 9.3. Doimiy tokni podstansiyasiga birlashmagan tortuvchining asosiy zanjirining sxemasi

1,65 va 3,3 kV kuchlanishda doimiy tokni taqsimlaydigan qurulma KRUTP-3,3 bilan komplektlanadi, doimiy tokni elektr energiyasini karyerdagi podstansiya tortuvchilariga taqsimlaydi va qabul qilish uchun mo`ljallangan va alohida shkaflardan tashkil topgan: KSH – kirituvchi shkaf «musbat» va «manfiy» shinalarga muvofiq ikkita tez ta`sir etuvchi to`g`irlagich VAT-43-6300/30-l bilan; LSH – liniyali shkaf viklyuchatel bilan; ZSH – zaxira shkaf viklyuchatel bilan VAT-43/1-4000/30-L; KSH –kombinasiyalangan shkafrazryad bilan, qo`shadigan va himoya qiladigan filtr qurulmalari. VAT-43 turdagi viklyuchatellar QT toklaridan va doimiy tokni yuklanishdan himoya uchun mo`ljallangan. VAT-43/1 turdagi viklyuchatellar tashqi datchikdan buyruq bo`yich o`chirish bo`ladi, viklyuchatel komplektiga kirmaydi.

Tarmoq tortuvchisida kuchlanish 1,65 – 3,3 kV QT toki mavjud tez ta`sir etuvchi viklyuchatellar tokidan maksimal o`chirishga yo`l qo`yilgandan oshaddi. Tez ta`sit etuvchi viklyuchatelarni o`chirish xususiyatini oshirish uchun har bir to`yinadigan liniyasida bir qator hodisada tez ta`sir etuvchi viklyuchatel bo`yicha ikkita ketma-ket qo`shish, biroq bu me`yor masalani to`liq yecha olmaydi.

Quvvatli tortuvchi podstansiyasiga sxema qo`laniladi, tarmoq tortuvchilarida QT toki tez ta`sir etuvchi viklyuchatellar to`yinadigan liniyasi bilan o`chirilmaydi, polyarizasiyalanmagan tez ta`sir etuchi viklyuchatel bilan o`chiriladi, agregatlar to`g`irlagichlarining katodlar zanjirida o`rnatilgan. Viklyuchatellarni o`chirishda to`yinish (tortuvchi) liniyasi buzilsa agregatlar to`g`irlagichi o`chirilgandan keyin toksiz pauza hosil bo`ladi, agregatlar to`g`irlagichlarining katodlar zanjirida o`rnatilgan.

Qurilmani silliqlantirishda doimiy tokni to`g`irlagichlar pulsasiyasi ta`sirida cheklash uchun mo`ljallangan, tarmoq kontaktida parallel yuradi. Yuqori chastotali toklar tarmoq kontaktiga tushmasligi uchun, ular uchun podstansiya tortuvchisida rezonansli kontur tashkil etiladi, bunda ular quflanadi. Konturlarni harakatlanish prinsipi, nolli reaktiv qarshilikdagi o`zgaruvchi toklar uchun induktiv zanjirlarni sozlash yo`lini tanlash va sig`imlar tashkil etiladi. Tashkil etilgan toklar uyg`unlashtirish uchun bunda katta qiymatlarga yetmagan, filtr bilan ketma-ketlikda reaktor qo`shiladi. Siliqlantiruvchi qurulmalar alohida xonalarga o`rnatiladi. Podstansiya tortuvchisida o`zini ehtiyojidagi zanjirlarga quyidagilar kiradi: boshqarish zanjirlari; signalizasiya va avtomatika; o`z ehtiyojlari uchun transformatorlar (O`ET); o`zgaruvchi toklar 380 V tarmoq taqsimlagichlari; doimiy tok 220 V tarmoq taqsimlagichlari; akkumulyator batareya zanjiri va podzaryadli va zaryadli qurulmasining zanjiri. Podstansiyaning o`z ehtiyojlariga elektroenergiyani to`yintirish ishonchligitaminlashda ikkita O`ET qurulmasi mavjud.

Bir fazli o`zgaruvchan tokni podstansiya tortuvchisi o`zini tarkibiga O`ET birlamchi kuchlanish, transformatorlarni tortuvchisini pasaytiradi, tortuvchi kuchlanishni TQ va o`z ehtiyojlar qurulmasi. Birlamchi kuchlanishni taqsimlovchi qurulmasi odatda shina tizimlar bir xil seksionar bilan yoki mostik sxemasi bo`yicha oddiy bajariladi, bu namunali podstansiya pasaytirgichlarda qabul qilingan. Tarmoq tortuvchisida o`zgaruvchan tokdan sanoat elektrovozlari to`yinishi uchun 10 kV kuchlanish foydalaniladi, bularga muvofiq nominal kuchlanish obmotkalarida transformatorlar tortuvchisi 10,5 (11) kV past kuchlanish qo`llaniladi. Umumiy sanoat bajariladigan uchfazli transformatorlar podstansiya tortuvchisiga o`rnatiladi, ikkilamchi obmotka uchburchakga ulangan. Uchburchak bilan tortuvchi obmotka ulangani barcha uch fazga tekis yuklanishni va mis obmotkasini yaxshi ishlashini ta`minlaydi. Uchburchakning bitta tepasiga relslar ulanadi, qolgan ikkitasiga esa – tarmoq kontaktidagi har xil seksiyalar.

Tortuvchida birlashmagan podstansiyalarda ikkita pasaytiruvchi tortuvchi transformatorlar o`rnatiladi, ularni past kuchlanish tomonida parallel qo`shiladi (11.4 rasm). Birlashgan podstansiyalarda alohida tortuvchi to`yinish va sanoat yuklanishi va to`rtta o`rnatilgan transformatorlar qo`llaniladi: tortuvchi to`yinishi uchun ikkitadan va sanoat yuklanishiga ham.

Bir fazli bajaradigan o`zgaruvchan tokda maxsus uskunalarning yo`qligi podstansiya tortuvchisida uchfazli bajaradigan oddiy uskunalar qo`llaniladi. Kuchlanish tortuvchisida 10 kV taqsimlovchi qurulmasi ikkita seksiyaga seksionlaydi va TQK kamerasidan uchfazli o`rama viklyuchatellar bilan komplektlanadi (moyli, elektromagnitli va vakuumli). Podstansiyalarda, tarmoq kontaktini uchastkasini to`yintiradi, elektr ta`minlashni ishonchligini oshishini talab qiladi, har bir fazalar ishi uchun zaxira viklyuchatellari va zaxira shinalari ko`rib chiqilgan, tarmoq kontaktlarini uzliksiz to`yintirishda har bir to`yingan liniya viklyuchatelni ta`mirlashga chiqarishini imkoniyati beradi.

Ishch diapazonda yuklanish tortuvchining quvvat koeffitsienti taxminan 0,7 tashkil etadi. Shinalarning kuchlanish tortuvchisida normativ qiymatlarigacha quvvat koeffitsientini oshishi maxsus bir fazli kompensasiyolovchi qurulmalar yordamida amalga oshiriladi, statik kondensatorlardan va reaktorlardan tashkil topgan. Reaktorlarni qo`shganda kondesatorlar sig`imi, induktivli transformatorlar tortuvchisi va LEU orasida rezonans paydo bo`lishini oldini olish zarur. Bunda reaktor konturi – uchinchi garmonika chastotasida kondensatorlarni sozlaydi, barcha yuqori chastotalar uchun konturni induktiv qarshilik ushlab turadi, hamisha sig`imlarini oshiradi. Kondensator statik batareyalarini alohida viklyuchatel orqali 10 kV shina yig`uvchilariga ulanadi, ishchi fazalar orasida A yoki C va «yer» (faza B)va kompensasiya qurulmasidagi zanjirning ikki tamoni bilan uzilganholatda qo`shiladi (11.5 - rasm). Kondensator batareyasiga parallel bir fazli kuchlanish transformatori KT ulanadi. Shu bilan bir qatorda kompensator qurulmasi podstansiyalar tortuvchisida joylashmaydi, iste`molchilarga – elektrovozlarga va tarmoq kontaktida energiya yo`qolishini pasaytirishda reaktiv quvvatining manbai yaqinlashi uchun tarmoq tortuvchi postlariga taqsimlanadi.

Rasm 9.4. O`zgaruvchi tokni podstansiyasiga birlashmagan tortuvchining asosiy zanjirining sxemasi