Kirish; O’zbekistonda jam

Xivadagi Ollohqulixon karvonsaroyi va timi.
XIX asr boshi. Ichki ko'riishi va tarhi
Karvonsaroy va tim, tim va darvozaxonaning bunday yopiq majmuasi ko'rinishida qurilishi Xivaning mahalliy issiq iqlim sharoitidan kelib chiqqan. Issiq va quruq, chang va to'zonli iqlim shaharning eng gavjum joyi hisoblangan bozorni aynan shunday, ya^’ni hajmiy yopiq va berk, immoriy yaxlit uslubda qurilishni taqozo etgan. Olloqulixon karvonsaroyiga tim orqali kiriladi. Timning uzunligi 74 metr, eni 26,5 metr bo'lib, u nafaqat yopiq savdo ko'chasi, balki Ichan qaFani tashqi Dishan qal’a bilan bog'lovchi usti uch qator gumbazlar bilan yopilgan dalon hamdir. Uning o'rtasida katta gumbazli zal miyon saroy bo'lib, undan karvonsaroyga o'tiladi. Tim ichki va tashqi tomondan peshtoq bilan tugallangan. Ushbu majmuaning ichi yozda doimo salqin, qishda esa iliq va yorug' muhitga ega.
Polvondarvoza Ichan qal’adagi bozor maydoriiga o'tishdagi yopiq savdo ko'chasi (tim) bilan qo'shilib yagona me'mjpriy inajmuani tashkil qilgan. Majmua ichidagi savdo ravoqlari ko'cha tlari bo'ylab qator, joylashgan. 0'rtada dalon hamda chetki ravoqlar usti gumbazlar bilan yopilgan.
Xiva ob-havosi yozda shunchalik issiqki, hatto bundan ko'cha do’konlari, karvonsaroylar va madrasalarning tashqi devorlari yoki kursilari ichiga tahmon ko'rintahida ishlangan qator va chuqur o'yiq ravoqlik yopiq savdo ayvonlari shaklini olgan.
XVI-XVTI asrlarga kelib, Turkiston va Rossiya o'rtasida savvdo aloqalari ancha kuchaydi. Ma]lumki, bu ikko o'lka o’rtasidagi iqtisodiy' munosabatlar ancha ilgari boshlangan edi. 1464 yili Hirotda temuriy Abusaid tomonidan birinchi rus elchilari qabul qilinadi. Bu savdo aloqalari buyuk jug'rofiy kashfiyotlardan keyingi dastlabki savdo aloqalari ekanligi bilan ham uning ahamiyati har ikki tomon uchu beqiyos edi.
XVI asrda Buxoro va Xorazm xonligi Ivan Grozniy bilan elhi almashib, diplornatik va saydo afoqalaririi yo'lga qo'yib yuboradi. Toshkent bekligidah chekkaga charmdan ishlangan buyumlar, egarlar, o'qdonlar, chodirlar, choponlar, joynamozlar, elkapo'shlar, kamonlar, qog'ozlar, g'alla chiqarilgan.
Turkistonning Rossiya bilan savdo yo'li bu yertian Oltin O’rdaga boradigan- sinovdan o'tgan ishonchli karvon yo'li orqali o’tilardi. Bu yo'l ancha qadimiy yo'l bo'lib, VIII-XIV asrlarda undan xazariylar, abbosiylar, mo'g'ullar, turklar foydalangan edi. Rus sharqshunosi A.Y.Pankovning fikricha, bu yo'ldan ancha qadimdan Ovrupd-Osiyo sahrolarining o'sha vaqtdagi xo'jayinlari skiflar, ulardan keyin xunnlar, avarlar, o'g'uzlar, pecheneglar, polovestlar, turklar foydalangan bo'lishlari mumkin.