Кириш. Нефт ва газнинг халқ хўжалигидаги аҳамияти

1.5.Нефтдан олинадиган махсулотлар
Нефт турли нефт махсулотлари олиш учун асосий хом ашё ҳисобланади (600 га яқин нефт махсулотлари ассортименлари қайд қилинган).
Қуйида ёқилғи ва мойлар олишнинг технологик жараёнлари схемаси келтилган. Расм -1.
Нефтни қайта ишлаш жараёнининг биринчи технологик занжири – нефтни сувсизлантириш (тузсизлантириш) жараёни ҳисобланиб, бунда ЭЛОУ қурилмасида нефт таркибидан механик аралашмалар, сув ва сув эмульциялари, минерал тузлар ажратилади. Сувсизлантирилган нефт 350^оС ҳароратда қиздирилиб АТда ҳайдалади ва таркибидан енгил фракциялар ажратилиб, қолдиқ сифатида мазут қолади. Жараённнинг асосий қурилмаси ректификацион колонна бўлиб, колоннада нефт муайян бир ҳароратда ҳайдалмасдан, балки колонна баландлиги бўйича берилган ҳароратлар оралиғида ҳайдалади (фракциялаш). Нефтнинг асосий сифатини белгилайдиган хоссаси - бу унинг фракцион таркибидир. Нефтни атмосфера босимида АТда ҳайдалганда ундан қуйидаги фракциялар олинади:
б.қ.ҳ. 60 ⁰С - углеводород газлари
170-200 ⁰С - бензин фракцияси – 180⁰С (205 ⁰С).
160-200 ⁰С - лигроин фракцияси
170-240 ⁰С - керосин фракцияси
200-270 ⁰С - газойл фракцияси
240-350 ⁰С - дизель фракцияси
350⁰С дан юқори ҳароратда ҳайдаладиган фракция - мазут дейилади.
Булардан ташқари турли оралиқ фракциялар, мисол учун керосин-газойл фракцияси 270-300 ⁰С ҳам олинади.

ТЕХНОЛОГИЯ

ҚИСМИ

2.1. Termodestrukciya jarayonlarinig neft mahsulotlarini qayta ishlashdagi ahamiyati.
Termodestruktsiya jarayonlari orqali neft va neft mahsulotlarini issiqlik ta`sirida parchalanishini tushuniladi. Jarayonlar uch tipda o’tkaziladi:
1.Suyuq neft homashyosini yuqori bosim ostida (20-70atm) termokrekinglash (Visbreking).
2. Neft qoldiklarini past bosimda termokrekinglash (kokslash).
3. Suyuq va gaz holatidagi neft homashyosini yuqori temperaturada (450⁰C dan 1200⁰C gacha) piroliz qilish.
Yuqori bosimda olib boriladigan kreking 470 – 540⁰C da nisbatan engil hom – ashyolarni (ligroin, mazut) qayta ishlab benzin olish uchun ishlatiladi. Neft qoldiqlari yarim gudron va gudronlarni qayta ishlaganda asosiy mahsulot sifatida qozonhona yoqilg’isi olinadi. Bunday jarayon og’ir koldiq homashyoni engil sharoitda bir karrali termik parchalashdir. Visbreking homashyosi – neftni atmosferali haydashdan olingan mazut yoki vakuum gudronlari hisoblanadi.