Kirish Nazariy qism

Nazariy qism

1. Bug’latish

Bug`latish jarayonida eritmalarning konstentrastiyasi ortadi va natijada uning fizik va issiqlik xossalari o`zgaradi.
Bug`latish qurilmalarini hisoblash, loyihalash va ekspluatastiya qilish uchun muhim bo`lgan eritmalarning ba’zi bir xossalarini ko`rib chiqamiz.
Temperatura depressiyasi - . Eritma T<sub>e</sub> va erituvchilar T qaynash temperaturalari o`rtasidagi farqdir, ya’ni t = T_e –T temperatura depressiyasi deb nomlanadi. Eritmalar nazariyasidan ma’lumki, bir xil T temperaturada toza erituvchi ustidagi bug`larining bosimi r, eritma ustidagi bug`larning bosimi r_e dan har doim ko`p bo`ladi. Yoki bir xil bosimda toza erituvchining qaynash temperaturasi eritmaning qaynash temperaturasidan past bo`ladi.
Eritmalarning temperatura depressiyasi erituvchi va erigan moddalar xossalariga bog`liqdir. Bosim va konstentrastiya ortishi bilan temperatura depressiyasi oshadi. Ko`pincha ushbu ko`rsatkich tajribaviy yo`l bilan aniqlanadi.
Ma’lumki, bug`latkichlarda issiqlik yo`qotilishi oqibatida temperaturalarning pasayish hodisasi yuz beradi. Natijada temperaturalar farqi kamayadi va jarayon intensivligi susayadi. Temperaturalar yo`qotilishi , temperatura depressiyasi , gidrostatik va gidravlik depressiya lar yig`indisiga teng, ya’ni:  = + + .
Agar, eritmaning atmosfera bosimdagi temperatura depressiyasi <sub>atm</sub> ma’lum bo`lsa, istalgan boshqa bosimlardagi depressiya Tishenko formulasidagi tahminan hisoblab aniqlanish mumkin:
(1) [2]

bu erda T - ma’lum bosimdagi toza erituvchining qaynash temperaturasi, K; r - ma’lumki bosimdagi toza erituvchining bug`latish issiqligi, kJ/kg; _atm - atmosfera bosimidagi temperatura depressiyasi, ^oC.

Agar, _atm kattaligi bo`yicha tajribaviy ma’lumotlar yo`q bo`lsa, uni bir nechta usul bilan tahminan hisoblab topish mumkin. Biror bosimda eritmaning bitta qaynash temperaturasi ma’lum bo`lsa - Babo, ikkita temperaturasi ma’lum bo`lganda esa - Dyuring yoki Kireev qoidasiga binoan aniqlash imkoni bor.

Babo qoidasiga binoan, biror konstentrastiyali eritma ustidagi bug` bosimining pasayishi (r<sub>1</sub> -r<sub>2</sub>)/r<sub>1</sub> yoki r<sub>2</sub>/r<sub>1</sub> temperaturaga bog`liq emas va o`zgarmas qiymatga tengdir:
(2)

bu erda r₁ va r₂ - erituvchi va eritma bug`larining bosimlari.