Kirish; Muammoni hal qilish yo'llarini qidirish, mumkin bo'lgan variantlarni izlash va gipotezasini, g'oyani isbotlashni gipotezani

Nizomiy nomidagi TDPU Fizika-matematika fakulteti Matematika va informatika ta’lim yo‘nalishi 204-guruh talabalari Muhammadov Sherzod va Murodullayeva Shahnozalarning “O‘zbek tilini sohada qo‘llanishi” fanidan tayorlagan dars ishlanmasi.

Fan va texnika tili ilmiy uslub deyiladi. Daliliy munosabatlar asosida chiqarilgan ilmiy xulosalarga asoslanuvchi, har bir fan sohasining o`ziga xos atamalariga tayanuvchi, fikrni aniq va mantiqiy izchil bayon qiluvchi uslub ilmiy uslubdir. Maxsus atamalar bu uslubning leksikasini tashkil qiladi, unda adabiy me’yorga qat’iy rioya etilgani holda majhul nisbatdagi fe’llar va murakkab qurilishli gaplar keng ishlatiladi. Ilmiy uslub bilimning turli sohalariga qarab, shuningdek, kimga mo‘ljallanganligiga nisbatan o‘zaro farqlanadi. Masalan, fan sohalari muayyan shartli belgilar, formulalar, bayon qilish materiali bilan ajralib turadi. Ilmiy uslubdagi kitoblar ilm-fanga oid ma’lumotlar berish bilan mutaxassislargagina mo‘ljallanishi yoki bunday ilmiy ma’lumotlar keng ommaga qaratilgan bo‘lishi mumkin. Keng jamoatchilikka tushunarli bo‘lgan, tasvir bayonida emotsionallik, obrazlilik mavjud bo‘lgan uslub ilmiy-ommabop uslub deyiladi. Ko‘pchilikka mo‘ljallangan ma’ruzalar, risola va darsliklar shu uslubning ko‘rinishlaridir. Ilmiy-ommabop uslubda maxsus atamalar kam ishlatiladi (ishlatilganda esa izohi beriladi), fikrlar qiziqarli tilda tushuntiriladi, bayonda obrazlilikni ta’minlovchi badiiy tasvir usullaridan foydalaniladi.

Odatda ilmiy matnning tarkibi ilmiy tadqiqot bosqichlarining ketma-ketligini aks ettiradi:

Muammoni tushunish (savol, vazifa) va maqsadlarni aniqlash - "kirish";

Muammoni hal qilish yo'llarini qidirish, mumkin bo'lgan variantlarni izlash va gipotezasini, g'oyani isbotlashni (gipotezani) - "asosiy qism" ni izlash;.

Tadqiqot vazifasini hal etish, javobni olish - "xulosa".

Shunday qilib, taqdim etish usuli isbotlash usuli hisoblanadi. Hatto juda katta ilmiy ishlarning matnlari - maqola, ma'ruzalar odatda rubrikalarga bo'linadi va bir tadqiqot qismidan keyingi bosqichga o'tishga urg'u beradi.