Кириш Моддий ресурслар ва улардан фойдаланиш аҳамияти, вазифалари ва манбалари


Моддий ресурслар ва улардан фойдаланиш самарадорлигининг ишлаб чиқариш ҳажмига таъсирининг таҳлили



Download 346,5 Kb.
bet7/9
Sana30.06.2022
Hajmi346,5 Kb.
#720659
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
jahongir

6. Моддий ресурслар ва улардан фойдаланиш самарадорлигининг ишлаб чиқариш ҳажмига таъсирининг таҳлили.

Маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми билан истеъмол қилинган моддий ресурслар ва улардан фойдаланиш даражаси орасида бевосита функционал боғлиқлик мавжуд. Ушбу боғлиқликни қуйидаги формула орқали ифодалаш мумкин:


ЯМ = МХ  МҚ
Бунда, ЯМ – ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулот суммаси (ҳажми);
МХ – ишлаб чиқаришга сарфланган моддий харажатлар (ресурслар) ҳажми;
МҚ – материаллар қайтими кўрсаткичи.
Ушбу формуладан кўриниб турибдики, ялпи маҳсулот ҳажми (ЯМ) сарф бўлган моддий ресурслар ҳажми (МХ) билан материаллар қайтими кўрсаткичи (МҚ) кўпайтмаларининг йиғиндисига тенг. Демак, ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига шу икки омил бевосита таъсир қилади:

    1. моддий харажатлар ҳажмининг ўзгариши;

    2. материаллар қайтими даражасининг ўзгариши

Ушбу омилларнинг ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига таъсирини «Занжирли боғланиш», «Кўрсаткичлар фарқи» усулларидан фойдаланиб, аниқлаш мумкин.
Биз бу ерда омилларнинг таъсирини «Занжирли боғланиш» усули орқали аниқладик. Бунинг учун аввало, ялпи маҳсулотни ифодаловчи учта боғланиш кўрсаткичи ҳисоблаб олинади:

I. МХ0  МҚ0 – базис даврида етиштирилган ялпи маҳсулот;


II. МХ1  МҚ0 – шартли ялпи маҳсулот;
III. МХ1  МҚ1 – ҳисобот даврида етиштирилган ялпи маҳсулот.

Шундан кейин ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришини ва унга омилларнинг таъсирини аниқлаш мумкин.


Ҳисобот йилидаги ялпи маҳсулот ҳажмидан (III-боғланишдан) базис йилидаги (ёки режа бўйича кўзда тутилган) ялпи маҳсулот ҳажмини (I-боғланишни) чегириш орқали ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгариши аниқланади:

(МХ1  МҚ1)-(МХ0  МҚ0)=МХ,МҚ


Шартли ялпи маҳсулот ҳажмидан (II-боғланишдан) базис даврида етиштирилган ялпи маҳсулот ҳажмини (I-боғланишни) айириш орқали ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига моддий ресурслар ҳажми ўзгаришининг таъсири аниқланади:


(МХ1  МҚ0)-(МХ0  МҚ0)=МХ


Ҳисобот даврида етиштирилган ялпи маҳсулот ҳажмидан (III-боғланишдан) шартли ялпи маҳсулот ҳажмини (II-боғланишни) айириш орқали ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига моддий ресурслар қайтими ўзгаришининг таъсири аниқланади:


(МХ1  МҚ1)-(МХ1  МҚ0)=МҚ


Шу икки омил таъсирларининг йиғиндиси ялпи маҳсулот ҳажмининг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Шундан кейин ҳар бир омил таъсирига баҳо берилади ва хулоса қилинади.


Энди, ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига омиллар таъсирларининг таҳлилига тўхталамиз. Буни 6.1-жадвалдан кўриш мумкин:
5.1-жадвал
Ялпи маҳсулотнинг ўзгаришига материаллар ҳажми ва материаллар қайтими таъсирининг омилли таҳлили.

Т.р

Кўрсаткичлар



Базис йили

Ҳисобот йилидаги материаллар ҳажми ва базис йилидаги материаллар қайтими бўйича

Ҳисобот йили

ўзгариши (+,-)

Ш.ж. ўзгариши

Моддий харажатлар ҳажми ўзгариши ҳисобига

Матери-аллар қайтими ўзгариши ҳисобига

1.

Моддий (материал) харажатлар ҳажми, минг сўм

5738,8

13673

13673

+7934,2

Х

Х

2.

Материаллар қайтими,сўм

11,2

11,2

5,5

-5,7

Х

Х

3.

Ялпи маҳсулот, минг сўм

64404

153138

75311

+10907

+88734

-77827

Ялпи маҳсулот ҳажми ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 10907 минг сўмга кўпайган


(МХ1  МҚ1)-(МХ0  МҚ0)=(13673  5,5) - (5738,8 11,2)=
= 75311 – 64404 = + 10907 минг сўм

Ушбу ўзгариш икки омил ҳисобига содир бўлган.



Download 346,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish