2-Mavzu: Ma’lumotlar ombori va uning tarixi Reja: 1. Ma'lumotlar bazasini ishlab chiqish tarixi 2. 1970 yilda E.F.Codd relyatsion ma'lumotlar modeli 3. 1980-yillarning oʻrtalari Ma'lumotlar bazasini ishlab chiqish tarixi 1960-yillarga borib taqaladi. O'sha paytlarda ma'lumotlar to'planib, fayllarda saqlanardi.Har bir faylda ma'lum ma'lumotlar mavjud bo'lib, bir nechta fayl butun mavzuni qamrab olishi kerak edi. Misol uchun, mahsulot haqidagi ma'lumotlar bir faylda, mijoz ma'lumotlari esa boshqa faylda saqlangan. Ba'zi mijozlar tomonidan ma'lum tovarlarni sotib olish to'g'risidagi ma'lumotlar - uchinchisida. Ma'lumotlarning bunday tashkil etilishi o'ziga xos qiyinchiliklarni keltirib chiqardi:
· har bir faylda ma'lumotlarning taqdimoti har xil edi;
Ma'lumotlarning izchilligini ta'minlash uchun turli fayllardagi ma'lumotlarni muvofiqlashtirish kerak edi;
· misoldagi tovarlarni xarid qilish fayli kabi fayllarda qanday ma'lumotlar va qanday formada paydo bo'lishini tanlash kerak edi;
Ilovalarni ishlab chiqish va ma'lumotlar o'zgarganda ularni yangilashda qiyinchilik.
Vaziyat yaxshilanishni talab qildi va ko'plab mutaxassislar foydalanish uchun qulayroq narsani yaratish ustida astoydil harakat qilishdi. 1970-yillarning boshida, taxminan 10 yil o'tgach, vaziyat yaxshilana boshladi va birinchi ma'lumotlar bazalari paydo bo'ldi.
1970 yilda E.F.Codd relyatsion ma'lumotlar modeli uchun asos bo'lgan maqolani nashr etdi. Ushbu ma'lumotlarni saqlash modelining afzalligi ma'lumotlarning minimal takrorlanishi va boshqa modellarga xos bo'lgan ayrim turdagi xatolarni bartaraf etishdir. Ushbu modelga ko'ra, ma'lumotlar ustunlar va qatorlar bilan jadvallar ko'rinishida saqlanadi. Relyatsion model uchun barcha turdagi jadvallarni qabul qilish mumkin emas va keraksiz jadvallarni relyatsion model talablariga javob berish uchun normallashtirish mumkin. Normallashtirish jarayonida jadval odatda ikki yoki undan ortiq maqbul jadvallarga bo'linadi.
1979 yilda Ashton-Tate nomli kichik kompaniya dBase-II nomli mikrokompyuterlar uchun mahsulot chiqardi va uni relyatsion MBBT deb atadi. Muvaffaqiyatli taktikalar tufayli kompaniya Osborne kompyuter foydalanuvchilariga mahsulotning 100 000 nusxasini tarqatishga muvaffaq bo'ldi. Ko'pgina kompyuter foydalanuvchilari ular uchun dasturlar yozdilar va tez orada dBase juda mashhur MBBTga aylandi. Eshton-Tate keyinchalik Borland tomonidan sotib olindi. Aslida dBase mahsuloti relyatsion MBBT emas, balki fayllarni qayta ishlash uchun ilg'or funksiyalarga ega dasturlash tili edi. dBase rivojlanayotgan bir paytda, boshqa ishlab chiqaruvchilar o'zlarining tijorat asosiy ma'lumotlar bazasi tizimlarini mikrokompyuterlarga o'tkazishni boshladilar. Bunday MBBTga Oracle, Ingress va Focus misol bo'la oladi. Ma'lumotlar bazasini mikrokompyuterlarga o'tkazish foydalanuvchi interfeysini yaxshilashga sabab bo'ldi,
1980-yillarning oʻrtalarida foydalanuvchilar oʻz kompyuterlarini mahalliy tarmoqlarga ulashni boshladilar, bu esa mijoz-server modeli hamda fayl almashish modelining paydo boʻlishiga olib keldi. Tarmoq qimmatbaho printerlar va yuqori sig'imli disk drayverlarini almashish imkonini berdi. Uzoq muddatda foydalanuvchilar o'z ma'lumotlar bazalarini baham ko'rishni xohladilar, bu esa mahalliy tarmoqlar uchun ko'p foydalanuvchili ma'lumotlar bazasi ilovalarini ishlab chiqishga turtki bo'ldi. Mahalliy tarmoqda ko'p foydalanuvchili ma'lumotlarni qayta ishlash asosiy kompyuterda ko'p foydalanuvchili ma'lumotlarni qayta ishlashdan bir nechta kompyuterlarning mavjudligi bilan farq qilganligi sababli, kompyuterlar harakatlarini muvofiqlashtirishda qo'shimcha qiyinchiliklar paydo bo'ldi. Ma'lumotlarni qayta ishlashning mijoz-server arxitekturasi shunday paydo bo'ldi. Bundan tashqari, oddiyroq, ammo kamroq ishonchli arxitektura mavjud,
Hozirgi vaqtda ma'lumotlar bazasi veb-ilovalari, shuningdek, Internet texnologiyalaridan foydalangan holda ma'lumotlar bazalari faol rivojlanmoqda. Veb-ma'lumotlar bazasi ilovalari ma'lumotlarni foydalanuvchi brauzeri orqali taqdim etadi, Internetga asoslangan ma'lumotlar bazalari esa ma'lumotlarni Internet orqali nashr etmasdan ma'lumotlar bazasi bilan ishlash uchun XML va DHTML kabi mijoz brauzerlari va texnologiyalaridan foydalanadi.
Mumkin bo'lgan, ammo hali amalga oshirilmagan yana ikkita ma'lumotlar bazasi texnologiyasi mavjud. Bular ob'ektga yo'naltirilgan ma'lumotlar bazalari va taqsimlangan ma'lumotlar bazalari. Taqsimlangan ma'lumotlar bazalari - bu tashkilotning mahalliy tarmog'idagi bir nechta kompyuterlar bo'ylab tarqatilgan ma'lumotlar bazasi. Ushbu arxitektura tufayli korxona bo'limlari o'rtasida ish yukini yanada moslashuvchan taqsimlash mumkin, ammo bunday tizimni amalga oshirish bir qator muammolar bilan bog'liq bo'lib, ularning ba'zilari hali hal etilmagan. Ob'ektga yo'naltirilgan ma'lumotlar bazalari ob'ektga yo'naltirilgan dasturlashda qo'llaniladigan ma'lumotlar tuzilmalarini saqlash uchun vosita sifatida joylashtirilgan. Ob'ektlar tuzilmalarga qaraganda murakkabroq bo'lganligi sababli, ma'lumotlar bazalarini amalga oshirish ancha murakkab bo'ladi.
