Kirish Malayziya federatsiyasi malayziya Iqtisodi

Mavzu: Malayziya Federatsiyasi Iqtisodiyoti
Reja:

1. 
   Kirish………………………………………..1
   
2. 
   Malayziya federatsiyasi ……………………2
   
3. 
   Malayziya Iqtisodi………………………….6
   
4. 
   Malayziya investitsiya taraqqiyot…………9
   
5. 
   Xulosa………………………………...…….10
   
6. 
   Foydalanilgan adabiyotlar…………….….11
   

KIRISH
Malayziya” nomi “melayu” soʻzidan olingan. Bu soʻz esa “togʻlar oʻlkasi” maʼnosini beruvchi sanskritcha “melayiur” yoki “malayadpiva” soʻzidan kelib chiqqan.

Janubi-sharqiy Osiyoda joylashgan ushbu mamlakat ikki qismga boʻlinadi. Gʻarbiy Malayziya Malakka yarimorolining janubini egallagan. Shimolda Tayland, janubda Singapur va Indoneziya bilan chegaradosh. Sharqiy Malayziya tarkibiga esa Kalimantan orolining shimoliy qismi va yondosh orolchalar kiradi. Shimolda Bruney, janubda Indoneziya bilan chegaradosh. Gʻarbiy va Sharqiy Malayziyani Janubi-Xitoy dengizi ajratib turadi. Ekvatorga yaqin joylashgani sababli iqlimi butun yil davomida issiq va nam. Yillik oʻrtacha harorat +27 °S. Yillik yogʻin miqdori 2500 mm.
Mamlakat hududining uchdan ikki qismini sernam subtropik oʻrmonlar tashkil etadi. Ularda sakkiz mingga yaqin oʻsimlik turi bor. Oʻrmonlarda dunyodagi eng yirik gul – raffleziya ham uchraydi, uning diametri bir metrgacha yetishi mumkin. Kinabalu choʻqqisi (4095 m) nafaqat Malayziyaning, balki Janubi-sharqiy Osiyoning eng yuqori nuqtasi hisoblanadi. Mayda daryochalari koʻp. Yomgʻirlar mavsumida bu daryochalar kattalashib, koʻplab noqulayliklarni keltirib chiqaradi. Eng uzun daryosi Radjang 760 km masofaga choʻzilgan. Neft, qalay, volfram, alyuminiy, mis, temir rudalarining katta miqdorda zaxirasi bor.
Malayziya hududida yer yuzidagi jonivorlar turlarining yigirma foizga yaqin turi yashaydi.

Jugʻrofiy oʻrni.“Malayziya” nomi “melayu” soʻzidan olingan. Bu soʻz esa “togʻlar oʻlkasi” maʼnosini beruvchi sanskritcha “melayiur” yoki “malayadpiva” soʻzidan kelib chiqqan.
Janubi-sharqiy Osiyoda joylashgan ushbu mamlakat ikki qismga boʻlinadi. Gʻarbiy Malayziya Malakka yarimorolining janubini egallagan. Shimolda Tayland, janubda Singapur va Indoneziya bilan chegaradosh. Sharqiy Malayziya tarkibiga esa Kalimantan orolining shimoliy qismi va yondosh orolchalar kiradi. Shimolda Bruney, janubda Indoneziya bilan chegaradosh. Gʻarbiy va Sharqiy Malayziyani Janubi-Xitoy dengizi ajratib turadi. Ekvatorga yaqin joylashgani sababli iqlimi butun yil davomida issiq va nam. Yillik oʻrtacha harorat +27 °S. Yillik yogʻin miqdori 2500 mm.
Mamlakat hududining uchdan ikki qismini sernam subtropik oʻrmonlar tashkil etadi. Ularda sakkiz mingga yaqin oʻsimlik turi bor. Oʻrmonlarda dunyodagi eng yirik gul – raffleziya ham uchraydi, uning diametri bir metrgacha yetishi mumkin. Kinabalu choʻqqisi (4095 m) nafaqat Malayziyaning, balki Janubi-sharqiy Osiyoning eng yuqori nuqtasi hisoblanadi. Mayda daryochalari koʻp. Yomgʻirlar mavsumida bu daryochalar kattalashib, koʻplab noqulayliklarni keltirib chiqaradi. Eng uzun daryosi Radjang 760 km masofaga choʻzilgan. Neft, qalay, volfram, alyuminiy, mis, temir rudalarining katta miqdorda zaxirasi bor.
Malayziya hududida yer yuzidagi jonivorlar turlarining yigirma foizga yaqin turi yashaydi.
Tarixi. Tarixchilar fikricha, malayyalarning ajdodlari orol hududiga miloddan oldingi 2500–1000 yillar oraligʻida Xitoydan oʻtgan. Xalqaro savdo rivojlanishi tufayli Malakka boʻgʻozi milodiy asr boshlarida hind va xitoy savdogarlari uchrashib, mol ayriboshlaydigan muhim nuqtaga aylanadi. Natijada orolda oldi-sotdi bilan shugʻullanuvchi aholi qatlami paydo boʻladi. VII–XIV asrlarda Malakka boʻgʻozi hududida Shrivijaya podsholigi hukm surgan. Qadimshunoslar podsholik hududidan topilgan qoyatosh bitiklari milodiy VII asrga tegishli ekani va ular eng qadimgi malayya tilida yozilganini taʼkidlashadi. XIV asr soʻngida Shrivijaya davlati Indoneziyadagi Majapahit imperiyasi taʼsiriga tushib qoladi. 1402–1403 yillarda Majapahit shahzodasi Malakka yarimorolida shu nomdagi poytaxtga ega Malakka sultonligini tuzadi. XV asr oʻrtalarida Islom sultonlikning davlat dini maqomini oladi. Shu sababli hind va arab musulmonlari ushbu davlatni faol qoʻllab-quvvatlaydi. XV asr sultonlik gullab-yashnagan, xalqaro savdo yuksak darajada rivojlangan davrdir. Ziravorlar savdosini oʻz nazoratiga olishni istagan portugallar 1498 yili Hindistonga suzib kelishadi. 1509 yili esa Diogu Lopisha de Sikeyra boshchiligidagi maxsus sayyohlar Malakka shahrigacha yetib boradi. 1511 yili Afonsu d’Albukerki boshchiligidagi askarlar shaharni zabt etadi, sulton va uning tarafdorlari qochib ketadi. Bir necha yil oʻtgach, vayron boʻlgan Malakka sultonligi vakillari yarimorol janubiy sohilida, Juhar nomli hududda qoʻnim topadi. Bu paytda yarimorol bir qancha sultonliklarga boʻlingan, Juhar sultonligi ularning eng kuchlisi edi. Biroq u doimiy xavf ostida qolgan edi. Portugallardan tashqari Sumatra orolidagi Ache sultonligi ham mamlakat hududiga doimiy hujumlar uyushtirib turardi. Biroq juharliklar bu hujumlarni muvaffaqiyatli qaytarardi. 1461 yili Gollandiya bilan ittifoq tuzilib, Malakka portugallardan ozod qilinadi. Sultonlik Malayyaning janubiy, markaziy va sharqiy hududlarida hamda Sumatraning sharqiy qirgʻogʻida hukmronlik oʻrnatadi. 1699 yili Juhar sultoniga oʻz yaqinlari suiqasd qiladi va taxtga qirollik oilasidan boʻlmagan boshqa bir kishi oʻtiradi. 1718 yili oʻzini oʻldirilgan sultonning oʻgʻli deb eʼlon qilgan Raja Kechil xalqning qoʻllab-quvvatlashi bilan Juhar poytaxtini qoʻlga kiritadi. Biroq agʻdarilgan hukmdor yana kuch toʻplab, taxtni qaytarib oladi. 1756–1758, 1783–1787 yillari gollandlar bilan olib borilgan urushlar oqibatida Juhar vassal davlatga aylanadi.
XVIII asr oxiridan Malayya davlatiga ingliz mustamlakachilari taʼsir koʻrsata boshlaydi. 1786–1888 yillar davomida inglizlar hozirgi Malayziya hududining katta qismini bosib oladi. Turli yillarda mustamlakachilarga qarshi qoʻzgʻolonlar boʻladi.
Ikkinchi jahon urushi davrida Malayziyani yapon armiyasi bosib oldi. 1943 yil Malayziyada bosqinchilarga qarshi xalq armiyasi tuzildi. 1945 yil 2 sentyabrda xalq armiyasi bosqinchilarini tor-mor etdi va boshqaruv xalq qoʻmitalari qoʻliga oʻtdi. Biroz vaqtdan soʻng ingliz mustamlakachilari Malayziyaga qaytib, ilgarigi bosqinchilik tartibini oʻrnatishga harakat qildi. Ayni vaqtda mustamlakachilar milliy ozodlik harakatiga siyosiy nayrang yoʻli bilan putur yetkazishga intildilar. 1946 va 1948 yillardagi islohotlarga koʻra, Singapur Malayyadan ajratildi. Malayya 1946 yildan Malayya Ittifoqi va 1948 yildan Malayya Federatsiyasi deb ataldi. 1946 yil Saravak va Sabah Buyuk Britaniya mustamlakasiga aylandi. 1948 yil iyunda ingliz hokimiyati mamlakatdagi milliy ozodlik harakatiga qarshi hujumga oʻtdi. 1949 yil fevralda malayya xalqining Ozodlik armiyasi tuzildi. 1955 yil Malayya Federatsiyasining qonun chiqaruvchi kengashiga saylovda Federatsiyaning Britaniya Hamdoʻstligi doirasida mustaqilligini yoqlab chiqqan Uch partiya ittifoqi (1957 yildan Ittifoq partiyasi) gʻalaba qozondi. 1957 yil 31 avgustda Malayya Federatsiyasi mustaqilligi eʼlon qilindi. 1963 yil 9 iyunda Londonda Buyuk Britaniya, Malayya Federatsiyasi, Singapur, Sabah va Saravak oʻrtasida Malayziya Federatsiyasi tashkil topgani toʻgʻrisida oʻzaro bitim imzolandi; 1965 yil Malayziya bilan Singapur hukumati oʻrtasida kelishmovchilik boʻlib, Singapur Federatsiya tarkibidan chiqib ketdi.
Malayziya 1963 yildan BMT aʼzosi. 1992 yil 1 yanvarda Oʻzbekiston bilan diplomatik aloqa oʻrnatgan. Malayziyaning milliy bayrami – Milliy kuni 31 avgust – (1957).