Kirish. Maktabgacha yoshdagi bolalar faoliyatining psixologik xususiyatlari mavzusining dolzarbligi va ahamiyati

Kichik guruh bolalari hali hayot tajribalari kam bo‘lganligi uchun tashqi muhit bilan yaxshi tanish bo‘lmaydilar. Ularga hali narsalarning rangini, hajmini ajrata olishga o‘rgatuvchi o‘yinchoqlar zarur. Shuning uchun ularga qo‘g‘irchoq, yumshoq o‘yinchoq bilan birga har xil rangli matolar ham berishikerak. O‘z qo‘girchoqlarini har xil rangli matolarga o‘rab, o‘ynaydilar.
Bolalarga beriladigan qo‘g‘irchoq chiroyli va sinmaydigan bo‘lishi juda muhimdir (ularga ko‘proq plastmassadan yoki rezinadan qilingan qo‘g‘irchoq berish kerak. Ular qo‘g‘irchoqni kiyintiradilar, yechintiradilar, cho‘miltiradilar va hokazo). Kichik guruh bolalari qo‘g‘irchoqlarni yuvintirayotganlarida uning qanday materialdan qilinganiga ahamiyat bermaydilar.
Shuning uchun ularga pishiq yasalgan, tezda buzil maydigan qo‘g‘irchoqlarni berish kerak. Nozik qo‘g‘irchoqlarni katta guruh bolalariga berish mumkin. O‘g‘il bolalarga esa har xil rangdagi bir-birining ichiga sig‘adigan quticha, piramida kabi o‘yinchoqlarni berish foydalidir.
Kichik guruh bolalariga o‘ynash uchun fil, yo‘lbars, bo‘ri, jirafa kabi o‘yinchoq-hayvonlarni berish yaramaydi. Chunki bu yoshdagi bolalar hali bunday yovvoyi va yirtqich hayvonlar bilan tanish emaslar. Ularga yaxshisi o‘zlari kundalik hayotlarida kuzatgan va kuzatishlari mumkin bo‘lgan tanish hayvonlarning obrazlarini ifodalovchi o‘yinchoqlarni berish maqsadga muvofiqdir. Masalan, ot, qo‘y, it, sigir, echki, mushuk kabi.
O‘rta va katta yoshdagi bog‘cha bolalari o‘yinchoqlar bilan o‘ynaganlarida ham guruh bo‘lib o‘ynashni yoqtiradilar. Chunki ularni kichik guruh bolalari kabi ayrim narsalar emas, balki atroflaridagi eng yaqin odamlarning onasi, otasi, tarbiyachisi, mudira kabilarning qanday ishlar bilan mashg‘ul bo‘layotganliklari ko‘proq qiziqtiradi. Binobarin, ular o‘zlarining o‘yinlarida hattoki, o‘yinchoqlar bilan o‘ynaydigan o‘yinlarida ham kattalarning turli faoliyatlarini taqlidan takrorlaydilar.
2.3. Maktabgacha yoshdagi bolalarning ta’lim berish shakllari.
Bola tomonidan ta’lim vazifalarining qabul qilinishi. Mashg’ulotlar orqali bilim berish o’quv faoliyatining boshlang’ich qoidalarini egallashsh jarayonida qiziqishlarning namoyon bo’lishi.
Didaktik o’yinlarning bola qobiliyati va tafakkurining rivojlanishiga ta’siri. Maktabgacha yoshda mehnat elementlari. Bolalarning kattalar mehnatiga munosabati. Turli yosh guruhlarida mehnatga munosabat jarayonida bola shaxsining shakllanishi. Mehnat faoliyatining bola psixik rivojlanishiga ta’siri.
Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim berish shakllari natijalarga erishish emas, balki bilim, mahorat va ko‘nikmalar hosil qilish o‘quv faoliyatining maqsadidir. Bu maqsad uningasosiy xususiyatini belgilaydi. Bola rasm chizish jarayoniga qiziqsa va chiroyli chizishga harakat qilsa, bunday jarayon o‘yin yoki samarali harakat hisoblanadi.
Lekin qachonki bola rasm mashg‘uloti vaqtida o‘z oldi ga ma’lum maqsad qo‘ysa, bu harakatlar ta’lim ko‘rinishiga ega bo‘ladi. Masalan, avvalgilardan yaxshiroq rasm chizish, tasvirni to‘g‘ri bo‘yash yoki tekis chiziqlar chizish ham shunday harakat turlariga kiradi. Ta’lim olish vaqtida va bolaga oldingi avlod tomonidan qoldirilgan tajribani yetkazib berishda bolaning psixik rivojlanishi amalga oshsada, bilim va ko‘nikmalarni aksariyat qismini u kattalar bilan muloqotda, ularning talablarini, maslahatlarini va ko‘rsatmalarini bajarish davomida o‘zlashtiradi.
Shuningdek o‘yin faoliyati, rasm chizish, buyumlar yasash va turli xil faoliyatlarda vujudga kelgan kundalik muloqot ham bolaning bilim va ko‘nikmalarini kengaytirib boradi. Kattalarning bola bilan bo‘lgan har xil uslubdagi muloqot negizida ta’lim yotadi.