Kirish Laximlarda ko’ndalang kesimi o’lchamlarning shaklini tanlash va aniqlash

S_св=B*(h₂+0,26*B)=3930*(1800+0,26*3930)=11.08 m²

CHaplama betonli, ankerli va kombinatsiyalashgan mustahkamlikda lahimning kengligi ( ).
B₁=B+2*б=3930+2*50=4030 mm

CHaplama betonli, ankerli va kombinatsiyalashgan mustahkamlikda lahiming kesishuv loyiha maydoni f <12

S_вч=B₁*(h₃+0,26*B₁)=4030(2000+0,26*4030)=12.28 m²


f <12 lahimning xomaki o`tishida loyixa perimetri
P_вч=2*h₃+2,33B₁=2*2000+2,33*4030=13389 mm


f <12 lahimning haqiqiy perimetri
P=2*h₂+2,33*B=2*1800+2,33*3930=11356 mm

Endi kontaktli sim ilgagining nuqtasidan lahimning haqiqiy yuzasigacha 200mm dan kam bo`lmagan tirqishning etarliligini tekshirib ko`ramiz.

Lahimning markazi bo`yicha
C=h<sub>1</sub>+h<sub>0</sub>+h <sub>кп</sub>=1610+1310-2000=920 mm
ya`ni rel’s yo`lining o`qi bo`yicha ilgak balandligi 200mm dan oshadi.
Lahimdagi havo xarakati tezligini haqiqiy yuzaga mosligini tekshiramiz :
V=Q/S<sub>св</sub>=20/11.08=1.8 m/s
ya`ni tezlik ruxsat etilgan.
Burg`ulash qurilmalarini, yuklash mashinalarini tanlash va ularning samaradorligini aniqlash.
Gorizontal lahimda shpurlarni burg`ulash uchun burg`ulash qurilmalarini tanlash quyidagi asosiy holatlarni e`tiborga olgan holda amalga oshiriladi:

• 
  Burg`ulash mashinalarining turi burg`ulangan zaboylardagi jinslarning mustahkamligiga mos kelishi shart;
  
• 
  Burg`ulash zonalari o`lchamlari burg`ulangan zaboylar katta, balandligi va kengligi jihatidan teng bo`lishi shart;
  
• 
  Burg`ulash mashinalarining texnik tavsifi bo`yicha burg`ulanadigan shpuralarining eng katta uzunligi (Burg`ulash-portlatish ishlari pasporti bo`yicha ) shpurlarning maksimal uzunligi bilan mos kelishi shart;
  
• 
  Burg`ulash qurilmalari kengligi qo`llaniladigan transport vositalari (vagonetkalar, elektrovozlar, yuk tashish transport mashinalari)dan katta bo`lmasligi kerak.
  

2 jadvalda ko`mir va ruda shaxtalarida jinslar mustahkamliginiing koeffitsientidan kelib chiqib gorizontal, qiya va tiklanadigan lahimlarda shpurlarni burg`ulash uchun mashina turlari qo`llaniladi. (2 jadvalga qarang)
YUklanadigan jinslar kattaligi va mustahkamligi yuk yuklash tanloviga, hamda lahmlar o`lchamiga ta`sir etadi.(3 jadval)
Rel’sda harakatlanadigan kovshli yuklagichlarni mashinalar tanlashda quyidagilarga asoslanish zarur:

1. 
   YUklash frontining kengligi er o`zagi bo`yicha yon lahmlaridagi jinslar qo`l kuchi orqali tozalanishiga yo`l qo`ymasligi lahimning kengligidan kam bo`lmasligi kerak. Qazib o`tilayotgan kon lahmimining va yuklash fronti kengligining farqi 20% gacha yo`l qo`yiladi.
   
2. 
   Ishchi holatidagi mashina balandligi rel’s golovkasidan chetidan lahim balandligidan past bo`lishi kerak yoki mustahkamlagichgacha 500 mm kam bo`lmasligi kerak.
   
3. 
   Kovjoy zonasidagi lahim o`qi vaqtinchalik rel’s yo`lidagi o`q bilan mos tushishi kerak.
   
4. 
   Jinslar mustahkamligi kovsh turidagi mashinalar tanlashga ta`sir etmaydi.
   

PNB turidagi yuklovchi mashinalar tanlashga ma`lum darajada yuklanadigan jinslar mustahkamligi va kattaligi ta`sir etadi.
1,8 lahimlar balandligi shu turdagi barcha yuklovchi mashinalar uchun etarli hisoblanadi, rel’s yo`llarining mavjudligi esa ularning qo`llanilishiga qarshilik qilmaydi.
Gusenitsali yurish sababli yuk fronti cheklanmagan. Asosan ular ikki yo`lli lahimlarda zinali yuklashda kovsh turidagi mashinalar qo`llaniladi.Bu mashinalar katta yuk frontiga (2PPN-5N, PPM-4P) ega
Burg`ulash portlatish texnologiyalari bo`yicha gorizontal va qiya lahimlarni o`tqazish uchun qoida bo`yicha uskunalar to`plamiga mos keluvchi, asosiy va yordamchi o`tish jarayonlarini bajarishni ta`minlaydigan, mashina bilan aniqlanadigan yuklovchi texnologiyalarni tanlaydilar.
Qurilmalar orqali burg`ulash samaradorligi (m/ch) jins mustahkamligi va qurilma turiga bog`liq:
,
Bu erda, n- qurilmada burg`ulash mashinalari soni, yoki ; – mashina ishida bir vaqtlilik koeffitsienti; –qurilmanining ishonchlilik koeffitsient (0,8-0,9); min/m – yordamchi ishlar davomiyligi (burg`ulash, qayta yurish, keyingi shpurni burg`ulashga o`tish va v.b.); – shpurlar burg`ulanishining mexanik tezligi.
4 - jadval bo`yicha mexanik tezlikning taxminan hisoblashni qabul qilamiz.
YAkka vagonetkalarda jinslarni yuklashda yuklovchi mashinalar samaradorligi

gde =1,15-1,2 – vaqtinchalik mustahkamlash, ta`mirlash, mashinalarni bo`yash va boshqa oddiy mashinalar o`tqazishni hisobga oluvchi koeffitsient; - birinchi faza tog` jinslari hajmining bo`lagi (taxminiy hisoblash uchun =0,85-0,9 ); - yuklovchi mashinalar yoki skreperli qurilmalar texnik samaradorligi, m<sup>3</sup>/ch; – vagonetka hajmi ; – vagonetkalarni to`ldirish koeffitsienti; - yuklangan vagonetkalarni bushiga almashtirish vaqti, ch; ; – jinslarni irg`itishda mashg`ul bo`lgan ishchilar soni; P<sub>p</sub> – jinslarni irg`itishda ishchi kuchi samaradorligi ( da); =0,6-1 – mashina ishi bilan jinslarni irg`itish qoplamini e`tiborga oluvchi koeffitsient.