Kirish I bob: Suv osti arxeologiyasining paydo bо‘lish tarixi

I.2. Suv osti arxeologiyasining asosiy vazifalari

Yer ustida arxeologik izlanishlarni olib borishga qaraganda suv ostida tadqiqot izlanishlar olib borish juda murakab. Arxeolog g’avozlar suv ostidagi yodgorliklarni tadqiq etishlari uchun suv osti oqimi tinch bo’lishi g’avoz o’zi bilan birga har doim zaxirada nafas olish uchun kislarod to’ldirilgan balonlardan olib yurishi kerak bo’ladi. Suv osti arxeologik tadqiq etayotgan tadqiqotchilar ko’plab hollarda suv ostida yaxshi saqlangan yodgorliklarni ham uchratadilar yani insoniyat tamonidan buzub yubormagan balki suv ostida cho’kib ketgan kemalar va ularning xojalik kayutalarida yani xonalarida saqlangan sopol idishlar, kumush, mis,bironza va tiladan qilingan turli zebu-ziynat buyumlari suv ostida qolib ketganiga qaramay yer yuzida madaniyat va sanatning yuksak namunalari hisoblanadi.

Suv ostida izlanishlar olib borilayotgan arxeologliklar turli xil qiyinchiliklarga yani suv osti boronlari, dengiz hayvonlari yani akullar va boshqa zaharli suv osti hayvonot olamida yashovchi jonvorlar qarshiligiga uchrashi mumkin bir necha futli chuqulikda ishlayotgan arxeolog (g’avoz) har qanday holatga tayor turishi shart maxsus g’avozlar kiymi suv osti hayvonlarning hujum qilganda yirtilishi va osha joyda infeksiya tushish ehtimoli ham mavjud shunning uchun ham gavozdan tadqiqot jarayonida juda hushyorlik talab qilinadi. Yuqorida aytganimizdek akvalandlar nafas olinadigan aparat asosan Ili’mil Ganyong va Jak Iv Kusto tamonidan 1942 yildan buyon suv ostidagi tadqiqotlarda ken foydalanib kelinmoqda eng avalo suv ostida tushgan g’avoz soviqdan himoyalanishi uchun neopern pirovizinadan qilingan maxsus kiyim kiyadilar bulardan tashqari g’avozdan suv ostmaydigan soat va yo’nalishni aniqlash uchun kompis shuningdek pichoq va suv osti yoritsh uchun fanari bundan tashqari hayvonlardan himoyalanish uchun maxsus rezina tayoqchalari yani (dubinka) olib tushishi shart zaxira sifatida to’ldirilgan kislarod baloni bilan 25 fut chuqurlikda tushishi mumkin.
Suv ostida ishlayotga akvaland olinayotgan nafasi yani kislarod tarkibida oladigan bo’lsak 80 % miqdorgacha toyintirilgan azotli kislarod qabul qiladi natijada bu esa g’avozning miya faoliyatining buzilishi nafaqat balki narkoz qabul qilingandagi singari Simptomlarning paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin bu holat esa mohir g’avozning ham hayotiga xaf solishi mumkin.
Amerika Qoshma Shitatti suv osti arxeologiyasida o’ziga xos tadqiqot usullarini ishlab chiqilgan 1955-1957 yillarda Menfered tepka boshchiligidagi g’avoz arxeologlar Givatemala hududidagi Amatitlan ko’li atrofida tadqiqot izlanishlarini olib borib natijada suv ostidan juda ajoyib sopol buyumlar va haykallarni topishga muofaq bo’ldi Tepka topilmalarni ko’dan kechirib Miluokidagi davlat muzeyi derektori doktir Sitevin de Borxekgga murojat qiladi Sitevin de Borxelg topilmalarni tekshirib chiqandan so’ng bu arxeologik ashyoni Mayalar madaniyatiga oid ekanligini tasdiqlaydi