Kirish I bob. Muqobil energiya manbalari va hozirgi kunda unga bo’lgan talab

Kirish
I bob. Muqobil energiya manbalari va hozirgi kunda unga bo’lgan talab.
1.1. Muqobil energiyaning turlari.
1.2. Quyosh energiyasi va shamol energiyasi.
1.3. Suv resurslari energiyasi , Geotermal energiya
I bob bo’yicha xulosalar.
II bob. Muqobil energiya manbalari qurilmalari va ularning ishlash prinsplari.
2.1. Quyosh energiyasi qurilmalari va ishlash prinsplari, afzalliglari.
2.2. Shamol energiyasi qurilmalari va ishlash prinsplari, afzalliglari.
II bob bo’yicha xulosalar.
III bob. Muqobil energiya qurilmalaridagi fizikaviy jarayonlar.
3.1.Quyosh qurilmalaridagi fizikaviy jarayonlar.
3.2. Muqobil energiya qurilmalaridagi fizikaviy jarayonlarni animatsion dastur yordamida tushuntirish.
Xulosalar.
Foydalanilgan adabiyotlar.

Jahon tajribasida umumiy o’rta ta’limda o’quvchilarni o’qitish jarayonida mobil dasturiy vositalar, ta’lim resurslari, aralash ta’lim (online,/offline) texnologiyalarini rivojlantirishda mobil resurslaridan foydalanish dolzarb muammo sifatida qaralmoqda. Kopengagen Deklaratsiyasida aniq va tabiiy fanlarni o‘qitishda ta’lim xizmatlarni vizuallashtirish va axborot–kommunikatsiya texnologiyalari yutuqlarini tadbiq etish orqali ta’lim sifatini baholash jarayoni va vositalarini takomillashtirish, tahliliy natijalarni umumlashtirish hamda xulosalash mexanizmlarining amaliyoti alohida o‘rin tutadi.
Jahonda aniq va tabiiy fanlarni o‘qitishning metodik tashkiliy –asoslarini va axborot –kommunikatsiya texnologiyalari negizida mobil dasturiy ta’lim resurslarini ishlab chiqish, ta’lim jarayonini texnologiyalashtirish maqsadlariga qaratilgan ilmiy tadqiqotlar salmog‘i sezilarli darajada oshmoqda.
O‘zbekistonda xorijiy ta’lim tajribalari asosida erishilgan ijobiy natijalarni umumlashtirish va rivojlantirish, innovatsion axborot-ta’lim muhitini shakllantirish, fanlarning axborot-metodik ta’minotini yaratish, elektron ta’lim resurslaridan umumiy o’rta ta’lim jarayonida foydalanish metodikalarini ishlab chiqish muhim vazifalardan hisoblanadi.
Ta’limga mobil texnologiyalarini joriy etish nazariyasi va metodologiyasi, o‘quv jarayonida Internet texnologiyalaridan foydalanish usullari, masofadan o‘qitish texnologiyalarini qo‘llash muammolari Respublikamiz olimlari: A.A.Abduqodirov, M.X.Allambergenova, M.M.Aripov, U.SH.Begimqulov, F.I.Zakirova, N.A.Muslimov, Q.T. Olimov, R.H.Hamdamov, J.A. Hamidov, M. Soy lar; Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi davlatlari olimlari: O. V. Bolux, R. E. Gerasimova, P. D. Volkov, V.V. Dovgan, I.G. Zaxarova, A.V. Osin, E. A. Pervezenseva, E. S. Polat, I. V. Robert, lar tomonidan tadqiq etilgan.
Axborot ta’lim muhitini shakllantirish va elektron ta’lim resurslarini yaratish masalasining nazariy va amaliy jihatlari vatanimiz olimlaridan R.H Jo‘raev, N.I. Taylaqov, A.A.Abduqodirov, M.M.Aripov, O.X To‘raqulov va boshqalarning, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi davlatlari olimlari E.G. Azimov, A.I. Bashmakov, I.A. Bashmakov, M.A. Bovtenko, A.N. Bogomolov., A.D. Garsov, E.N. Ilyasova, V.A. Krasilnikova, E.S. Polat, O.I. E.G. Skibitskiy va boshqalarning, Xorijiy olimlar Lindsay B. Curtin, Laura A. Finn, Quinn A. Czosnowski, Craig B. Whitman, Michael J. va boshqalarning ilmiy-tadqiqot ishlaridan o‘rganilgan.
Ta’limning axborotlashuvi, mobillashuvi va integrallashuvi sharoitida umumta’lim muassasalarida mobil dasturiy vositalarni o‘quv jarayoniga joriy etishning shakllari, usullari, texnologiyalari va vositalarini shakllantirish zarur.
Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalariga asoslangan, masofadan turib mobil texnologiyalari yordamida ta’lim olish imkonini taqdim etuvchi va ta’lim jarayoni subektlari faoliyatlarini integratsiyalovchi mobil dasturiy ta’minoti ishlab chiqilishi zarur.Kun sayin hayotimizning har bir sohasiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalari , mobil vositalar joriy etilib ,kasbiy faoliyatimiz samaradorligini oshirmoqda.Bugungi kundalim hayotimizda nafaqat televizor ,radio,balki mobil vositalar,kompyuter,planshet kabi zamonaviy qurilmalarsiz o’tkaza olmay qoldik,ulardan foydalanib ,turmushimiz mazmunini boyitamiz ,ish va ta’lim olishdagi vazifalarni yengillashtiramiz.Hozirgi davrda barcha boshqa sohalar qatorida ta’lim tizimida ham turli fanlarni o’qitishda mobil dasturiy vositalar imkoniyatlarini joriy etish dolzarb masala hisoblanadi.Mobil dasturiy vositalar nafaqat o’quvchilarda bilim va malakalarini shakllantirishga ,balki ularning shaxsiy xususiyatlarini rivojlantirish ,bilishga oid qiziqishlarini oshirishga ham xizmat qiladi.Keyingi davrlarda ko’plab psixologik va ilg’or pedagogik sohalarda chop etilayotgan maqolalarda mobil dasturiy vositalar o’quvchilarning bilimini ,ijodiy tafakkurini rivojlantirishi haqidagi fikrlar ta’kidlanayotganining guvohi bo’lmoqdamiz.Mobil dasturiy vositalar imkoniyatlaridan foydalanish ta’lim jarayonida beriladigan axborotlar doirasini boyitish va o’quvchilar tomonidan qiziqish bilan o’zlashtirilishiga yordam beradi.Ta’lim jarayoniga mobil dasturiy vositalar joriy etilishi zamonaviy axborot muhitiga mos bo’lgan ta’limga yangicha yondashuv shakllana boshlaydi.O’qitishning asosiy maqsadi – o’quvchilarning bilimlarini o’zlashtirish hamda ta’lim jarayonidagi olgan axborotlardan amaliy foydalanish jarayonlarini ham anglab borishga o’rgatishdan iborat.Ma’lumki bugungi kunda deyarli ko’pchilik zamonaviy o’quvchilar umumta’lim maktablari ostonasiga qadam qo’ygunga qadar ,oilada axborot-telekommunikatsiya texnologiyalari vositalari bilan tanish bo’lgan ,hatto ulardan foydalana biladigan holatda kelmoqdalar, axborot asrida tug’ilib,hali atrof-olamni anglamay turib ,zamonaviy aloqa qurulmalari kompyuter va boshqa gadjetlarni ko’rib ,ularning funksiyalari bilan tanish bo’lgan holda ulg’aymoqdalar .Bunday vaziyatda pedagogning asosiy vazifasi o’quvchilarga mazkur qurilmalar ,ulardan foydalanish meyorlari haqida ilk tushunchalar berishdan iborat.Umumta’lim muassasalarida sir emaski mobil dasturiy vositalardan foydalanish darajasi past.Hozirgi kunda ta’lim jarayonidagi pedagog kadrlar ham mobil dasturiy vositalardan foydalanish salohiyatiga ega bo’lishlari zarur.Bu hozirgi davrda uzluksiz ta’lim tizimining dolzarb vazifalaridan biridir.Umumiy ma’noda mobil dasturiy vositalardan foydalanish savodxonligi kasbiy faoliyatda ham undan to’g’ri foydalana olish qobiliyati nazarda tutiladi.Shunday ekan ,bunday zamonaviy bilimlarga ega bo’lgan o’quvchilarga dars o’tuvchi o’qituvchidan ham mobil dasturiy vositalardan keng foydalanish dars jarayoniga tadbiq etish uchun turli usullardan foydalanish asosida yanada qiziqarli qilib taqdim etish talab qilinadi.O’quvchi fanga oid bilimlar bilan bir qatorda mobil dasturiy vositalarga oid bilimlarning asosini ham o’qituvchidan olgani ma’qul.
Hozirgi kunda eng qimmatbaho manba bu ma’lumotdir,eng almashtirib bo’lmaydigan vaqt esa zamonaviy insonga yetishmayapti.Albatta hayot suratlarining oshishi ,vaqtning tezlashib borishi yosh avlodni tarbiyalash va o’qitishga juda katta ta’sir ko’rsatadi.Zamonaviy o’qituvchi o’zi o’qitmoqchi bo’lgan bolalar XXI asrda tug’ilib ,maktabga kelganligini aniq tushunish kerak,demak ular 80-90-yillardagi bolalar avlodlariga qaraganday butunlay boshqa axborot makonida o’sgan va shakllangan.
Kompyuter texnologiyalari ,mobil aloqa vositalari tobora kuchayib bormoqda va ehtimol ular o’zlarining dasturlarini topa olmaydigan inson faoliyatining biron bir sohasi yo’q.Zamonaviy o’qituvchi o’z o’quvchilaridan orqaga qolishi aqlga sig’maydi,shuning uchun doimo tinimsiz o’qish zamon bilan hamnafas bo’lish yangi texnologiyalar ,o’qitish usullari va shakllarini o’zlashtirish kerak.Pedagogik texnologiyalar ham mobillashuv jarayonidan chetda qolmasligi zarur.Talimni modernizatsiyalash strategiyasida barcha darajalarda o’qitish uslublari va texnologiyalarni o’zgartirish ,axborotni tahlil qilish ,o’z-o’zini o’rganish,o’quvchilarning mustaqil ishlarini rag’batlantirish ,mas’uliyatli tanlov va mas’uliyatli faoliyat tajribasini shakllantirishning amaliy ko’nikmalarini shakllantiradiganlarning sonini oshirish zarurligini ta’kidlangan.Uzluksiz ta’lim tizimida muammo shuki maktab o’quvchilarining axborot – kommunikativ kompetensiyasini shakllantirishning past darajasi ,o’quvchi shaxsini rivojlantirishga , shakllantirishga salbiy ta’sir ko’rsatadigan salbiy ma’lumotlarning katta oqimi ,shuningdek kerakli foydali ma’lumotlarni toppish va qayta ishlash va ulardan foydalana olmaslik edi.Zamonaviy texnologiyalarni o’quv jarayoniga joriy etish o’quvchilarning bilim olish sifatini oshirish uchun qo’shimcha imkoniyatdir.Mobil dasturiy vositalar o’qituvchiga quyidagi vazifalarni hal qilishga yordam beradi:

• 
  o’quvchilarning mustaqilligi va samaradorligini rag’batlantirish,ularning shaxsiyatini rivojlantirishga yordam berish;
  
• 
  maktab o’quvchilari uchun individual mashg’ulotlarni tashkil etish;
  
• 
  qobiliyatli va g’ayratli o’quvchilar hamda yetarli darajada tayyor bo’lmagan o’quvchilarning ta’lim ehtiyojlarini to’liq qondirish.
  

Maqsad bunday ishlar mobil dasturiy vositalardan foydalanishning izchilligiga , zamonaviy ta’lim texnologiyalarining to’liq to’plamiga va o’qitish uchun mo’ljallangan o’quv vositalariga asosiy umumiy va o’rta umumiy ta’lim davlat ta’lim standartining federal qismiga muvofiq ravishda erishishdir.
Qanday vazifalar maqsadga erishishga qaror qilish :

• 
  bilimlarni mustaqil ravishda egallash va uzatish ,hamkorlik va aloqa muammolarini yechish va o’zini o’zi tashkil etish ,mulohaza va qadriyat – semantik yo’nalishlarni shakllantirish jarayoni samaradorligini oshirish;
  
• 
  o’quvchilarning mobil dasturiy vositalardan foydalanish ko’nikmalarini shkllantirish;
  
• 
  o’qituvchining uslubiy tayyorgarligini oshirish;
  
• 
  maktab tajribasini umumlashtirish;
  

Bizning oldimizda ,albatta mobil dasturiy vositalarning to’liq ro’yxati mavjud emas,ammo bu ularning zamonaviy ta’limdagi ijobiy roli qanchalik katta ekanligini anglash uchun yetarli.Nima uchun mobil dasturiy vositalar o’qituvchi uchun juda yaxshi?Ular darsda vaqtni tejashni ,materialga chuqur kirib borishni ,o’rganish uchun motivatsiyani oshirishni ,o’rganishga integral yondashuvni ,audio,video,multimedia materiallaridan bir vaqtning o’zida foydalanish qobiliyatini ta’minlaydi;o’quvchilarning kommunikativ kompetensiyasini shakllantirish imkoniyati ,chunki o’quvchi nafaqat uni amalga oshirish bosqichida , balki tayyorgarlik paytida ,yangi mavzuni shakllantirish bosqichida ham darsning faol ishtirokchisiga aylanishadi; mavzu bo’yicha yetarli darajada bilim olgan o’quvchilarning mustaqil fikrlash ,bahslashish,mulohaza yuritish uchun faol pozitsiyasiga mo’ljallangan turli xil faoliyat turlarini jalb qilish,o’rganishni o’rgangan , mustaqil ravishda kerakli bilimlarni olish.
Nima uchun mobil dasturiy vositalar o’quvchi uchun juda foydali?
Ular ma’lumotni maqsadli ravishda topish va ularni ushbu mezonlarga muvofiq tartibga solish ko’nikmalariga ega bo’ladilar;ma’lumotni qismli emas,balki bir butun sifatida ko’rish, axborot xabarida asosiy narsani ta’kidlash.o’quvchilar materialni aniqroq , samaraliroq va dinamikroq taqdim etish natijasida yanada murakkab materialni tushuna boshlaydilar;turli xil o’quv uslublarini yaratishga imkon beradi,o’qituvchilar muayyan ehtiyojlarga moslashish uchun barcha turdagi manbalardan foydalanishlari mumkin.
Zamonaviy texnologiyalar fanga kognitiv qiziqishning ortishiga,o’quvchilarning fan bo’yicha yutuqlarining o’sishiga yordam beradi.Mobil dasturiy vosita ma’lum bir o’quvchi uchun ishlaydi.O’quvchi iloji boricha ko’proq narsani oladi,tezligi va o’zi uchun maqbul yuklar bilan ishlaydi.Shubhasiz mobil dasturiy vositalar rivojlanayotgan texnologiya bo’lib ,uni o’quv jarayoniga ko’proq kiritish kerak.Bularning barchasi o’quvchilarni mavzu bo’yicha ishlarga jalb qilishga ,o’rganishni qiziqarli va samarali bo’lishiga yordam beradi.Mobil dasturiy vositalar nafaqat o’quv faoliyatining o’zgaruvchanligi ularni individualizatsiya qilish va farqlash imkoniyatlarini ochib beradi,balki barcha ta’lim subyektlarining o’zaro ta’sirini yangi usulda tashkil etishga o’quvchi ta’lim faoliyatining faol va teng huquqli ishtirokchisiga bo’ladigan ta’lim tizimini barpo etishga imkon beradi.Mobil dasturiy vositalar o’quv ma’lumotlarini taqdim etish imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi,o’quvchilarni o’quv jarayoniga jalb qiladi,ularning qobiliyatlarini eng keng ochib berishga va aqliy faoliyatni faollashtirishga yordam beradi.Mobil dasturiy vositalar har bir o’quvchi individual sur’atlarda va individual dastur bilan ishlaydi.Zaif o’quvchi agar xohlasa materialni talab qilingunga qadar ko’p marta takrorlashi mumkin va u buni xatolar ustida ishlash bo’yicha oddiy darslarga qaraganda ko’proq xoxish bilan qiladi.Kuchli o’quvchilar esa murakkabroq topshiriqlarni ham bajarishlari mumkin.Mobil dasturiy vositalardan foydalanish aniqlikni kuchaytirishga imkon beradi.K.D.Ushinskiyningtaniqli iborasini eslaylik:”Bolalar tabiati aniq ravshanlikni talab qiladi.Bolaga unga noma’lum bo’lgan beshta so’zni o’rgating ,shunda u uzoq vaqt va behuda azob chekadi,ammo yigirmata bunday so’zni qo’shimcha vositalar bilan boyiting – va bu bola so’zlarni tezda tushunib oladi.”
Darslarni tayyorlash va o’tkazishda mobil dasturiy vositalardan foydalanish o’quvchilarning fanga bo’lgan qiziqishini ,o’quv samaradorligini va bilim sifatini oshirishga ,so’rov o’tkazish uchun vaqtni tejashga imkon beradi,o’quvchilar nafaqat sinfda balki uyda ham mustaqil ravishda o’qish imkoniyatini beradi va o’qituvchiga o’z bilimlarini oshirishda yordam beradi.O’zlashtirish jarayonida o’qituvchi o’z kasbiy saviyasini oshiradi,bilim olishning yangi vositalarini o’zlashtiradi.
Maktabning eng muhim vazifasi ,shu jumladan fizikani o’qitish ,uzluksiz ta’lim sharoitida axborot oqimida harakat qila oladigan shaxsni shakllantirishdir.Maktab o’quvchilarida faoliyat jarayonida umuman fang ava xususan fizikaga ijobiy munosabatni tarbiyalash.Fizika tabiatshunoslik va zamonaviy ilmiy - texnik taraqqiyotning asosidir.Maktabni rivojlantirishning hozirgi bosqichida an’anaviy ta’lim tizimini sifat jihatdan yangi ta’lim tizimiga aylantirish vazifasi – jamiyat hayotining yangi sharoitlariga moslashgan ,malakali ,samarali fikrlaydigan shaxsni tarbiyalash vazifasi qo’yildi.Ta’lim jarayonida tabiiy yo’nalish- bu talabalarning mustaqil ravishda bilim olishlariga ,ularning o’z-o’zini tarbiyalashiga va o’zini o’zi bilishiga bo’lgan munosabatdir.Shu munosabat bilan hozirgi paytda o’quvchilarni o’qitishda individual ravishda yondashuvga , bolada bilimlarni mustaqil ravishda egallash va o’zlashtirishning turli usullarini o’zlashtirishga sharoit yaratish va uning ijodiy salohiyatini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda.Ushbu muammoni hal qilishning muhim yo’nalishlaridan biri bu o’quv jarayoniga axborot vositalarini kiritishdir.
Ta’limning eng qimmatli natijalari fikrlashning moslashuvchanligi va kengligi ,o’rganish qobiliyati va xohishi hisoblanadi.Ammo amalda maktab o’quvi ma’lum darajada bilim beradi,o’quvchilarning qiziqishlari esa yetarli darajada rivojlanmayapti.Bu birinchi navbatda ,aksariyat maktablarda tushuntirish – illyustrativ o’qitish uslubining ustunligi bilan bog’liq.
Hozirgi vaqtda ta’limning dolzarb muammosi bu maktab o’quvchilari tomonidan bilimlarni amaliy o’zlashtirishdir.Aynan shu narsa o’quvchining shaxsiy xususiyatlaridan kelib chiqqan holda uning rivojlanishi va o’zini o’zi rivojlanishini ta’minlashi mumkin.Bu holda o’qituvchining asosiy vazifasi olingan bilimlani o’quvchi uchun shaxsan ahamiyatli qilishdir,o’qituvchi faoliyatida o’quvchilarga ma’lumot yetkzish bilan emas , balki ularning bilish faoliyatini tashkil etish bo’yicha ish maksimal darajada o’ynashi kerak.Ammo o’qituvchi har doim o’quv materialini taqdim etishdagi faoliyatini ushbu material bo’yicha o’quvchilarning mustaqil ishlarini tashkil qilishdagi zaruriy ulush bilan birlashtira olmaydi.Didaktika asoslaridan ma’lumki ,faqat mustaqil individual ta’lim faoliyati mustahkam va chuqur bilimlarni ,barqaror ko’nikmalarni shakllantirishga olib kelishi mumkin.
Fizika eksperimental fan bo’lib ,u doimo namoyish eksperiment bilan birga o’qitiladi,biroq sir emaski respublikamiz maktablarining aksariyatida jihozlar yetishmovchiligi mavjud.Bunda mobil dasturiy vositaning asosiy afzalligi shundaki , u har qanday darsga organic ravishda moslasha oladi va o’qituvchi va o’quvchiga samarali yordam beradi.yana bir muhim holat shundaki, laboratoriya sharoitida visual ravishda kuzatib bulmaydigan bunday jismoniy jarayonlar yoki hodisalar mavjud ,masalan sun’iy yo’ldoshning yer atrofida harakatlanishi.Bunday holda namoyishlar bebahodir,chunkinular vaqt va fazoviy doirani “siqish” vas hu bilan birga haqiqatga mos keladigan xulosalar va natijalarni olish imkonini beradi.Boshqa tomondan,ushbu dasturning afzalligi shundaki u ko’plab texnikalarni mavjud bo’lishini talab qilmaydi.Fizika darslarida mobil dasturiy vositalarning o’quvchilarning eksperimental tadqiqot faoliyatini yoritib berishga imkon beradi.Datur simulyatsiyasi ekranda fizik tajribalar yoki hodisalarning yorqin, esda qolarlidinamik ramini yaratishga imkon beradi vas hu bilan birga o’qituvchiga darslarni takomillashtirish uchun keng imkoniyatlar ochadi.Dasturda eksperiment davomida bir vaqtning o’zida dinamik rejimda eksperimentni tavsiflovchi bir qator fizik kattaliklarning vaqtga bog’liq grafiklarini kuzatish imkoni mavjud.Bu samarali vosita, chunki o’quvchilar grafik chizishda va o’qishda katta qiyinchiliklarga duch kelishadi.Dasturd berilgan darsning taqdimoti – bu qisqa matn,asosiy formulalar ,rasmlar,videokliplar,animatsiyalarni o’z ichiga oladi.
Shunday qilib mobil dasturiy vositalardan ta’lim jarayonida foydalanish ta’lim sohasida qamrovi kam bo’lishiga qaramay endi u rivojlanish bosqichida.

Maktabda fizika ta’limining ahamiyati uning fan-texnika va texnologiya taraqqiyotida, ishlab chiqarish sohalari va kundalik hayotda tutgan o‘rni bilan belgilanadi. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida fizika fanini o‘qitish o‘quvchilarning hayotiy tasavvurlari bilan amaliy faoliyatlarini umumlashtirish orqali fizik bilimlarni amalda qo‘llay olish salohiyatini shakllantirish va rivojlantirishdan iborat.

Umumiy o‘rta ta’limi muassasalarida fizika fanini o‘qitishning asosiy maqsadi - fizika ta’limining fan-texnika taraqqiyotida, ishlab chiqarish sohalari va hayotda tutgan o‘rni haqida mantiqiy fikrlay olish qobiliyati, aqliy rivojlanishi, o‘zini o‘zi anglash salohiyatini tarkib toptirish, ularda milliy, umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish hamda ijtimoiy hayoti va ta’lim olishni davom ettirishlari uchun zarur bo‘lgan bilimlarni egallashi, ulardan kundalik hayotlarida foydalanishga o‘rgatish;
o‘quvchilarda tayanch va fizika faniga oid umumiy kompetensiyalarni shakllantirish;
o‘quvchilarning olamning fizik manzarasiga oid dunyoqarashini kengaytirish bilan amaliy faoliyatlarini bog‘lagan holda fizik bilimlarni hayotga tatbiq eta olish salohiyatini shakllantirish va rivojlantirishdan iborat.
Umumiy o‘rta ta’limi muassasalarida fizika fanini o‘qitishning vazifalari:
o‘quvchilarda atrof olamni o‘rganishga ishonch tuyg‘ularni hosil qilish;
tabiatdagi jarayon va hodisalarni kuzatish, tahlil qilish, fizik hodisalarni o‘rganishda asboblardan to‘g‘ri foydalana olish, fizik tushuncha va kattaliklarni matematik formulalar bilan ifodalay olish, fan sohasida erishilayotgan yutuqlar, ularning amaliyotdagi tatbiqi orqali o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashlarini rivojlantirish, kelajakda insoniyatni fan va texnologiyalar yutuqlaridan to‘g‘ri foydalanishda fan va texnika ijodkorlariga hurmat bilan qarash, ma’naviy va madaniy merosini avaylab-asrash umumbashariy madaniyat elementlarini tarbiyalashdan iborat.
O‘quv dasturni tuzishda umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-sinfini tugatgan o‘quvchilar umumiy fizika kursining barcha bo‘limlaridan, chunonchi, mexanika, molekular fizika va termodinamika, elektr, optika, atom va yadro fizikasidan ma’lum darajada bilim, ko‘nikma, malaka va kompetensiyalarga ega bo‘lishlari zarurligi hisobga olindi.
Fizika fanini o‘qitish 6-sinfdan boshlansa-da, uning dastlabki tushunchalari boshlang‘ich ta’limning atrofimizdagi olam, tabiatshunoslik va yuqori sinflarda tabiiy geografiya fanlarini o‘rganishda shakllanadi. Jumladan, Quyosh, Yer, Oy va uning ahamiyati, ob-havo, yil fasllari, atrofimizdagi narsalar: uy anjomlari, o‘quv qurollari, kiyim-kechaklar, oziq-ovqat mahsulotlari, gazdan foydalanish, uyda foydalaniladigan elektr jihozlari, kompyuter va uning imkoniyatlari, uyda xavfsizlik qoidalariga rioya qilish, jism va moddalar, suvning holatlari, termometrdan foydalanish, ob-havoni kundalik kuzatish, kun va tunning, yil fasllarining davriy almashinishini va boshqa tushunchalar shakllantiriladi.
Umumiy o‘rta ta’lim tizimida o‘quvchilarda fanga oid umumiy kompetensiyalar bilan birgalikda tayanch kompetensiyalar shakllantirilib boriladi.