Kirish I bob Adabiyotlar sharhi

Adsorbsion kolonka

Petroley efir bilаn elyuirlаsh IRF-22 refrаktometridа tozа petroley efirining nur sindirish ko‘rsаtkichi ( –1,3630) hosil bo‘lgunchа olib borildi.

2.2. Аdsorbentgа sorbsiyalаngаn аrenlаrni desorbsiyalаsh
Tadqiqotning oxirida dizel yoqilg‘isi tarkibidagi aromatik birikmalarning qo‘llanilgan adsorbent ya’ni L 100/400 mmk silikagelida sorbsiyalangan miqdorini ajratib olish uchun yoki desorbsiyalash maqsadida oziq ovqat sanoati uchun mo‘ljallangan “Lyuks” markali etil spirtidan foydalanildi.
Dizel yoqilg‘isi petroley efiri bilan taqsimlanib ajratib olingandan keyin xromatografik kalonkadagi arenlarni yuvib olish uchun yuqorida keltirilgan etil spirtidan 0,5 l hajmda olinib, uning nur sindirish ko‘rsatkichi IRF-22 refraktometrida tekshirib ko‘rildi. Etil spirtining nur sindirish ko‘rsatkichi –1,3611 teng ekanligi aniqlandi. Shundan so‘ng kalonkaning yuqori qismidan ohistalik bilan etil spirti quyildi.
Aromatik uglevodorodlarning namoyon bo‘lishini aniqlash uchun formillash reaksiyasidan foydalanildi. Buning uchun probirkaga 1 ml 98% li rangsiz sulfat kislota olinib uning ustiga 2-3 tomchi 10 %-li formalin eritmasi va xuddi shu miqdordagi mahsulotdan tomizildi. Agarda mahsulot tarkibida aromatik uglevodorodlar mavjud bo‘lmasa aralashmaning rangi rangsiz holatga yoki yengil och sariq rangga ega bo‘ladi. Olingan mahsulot namunasini xuddi yuqoridagi tartibda tekshirib ko‘rilganda uning ranggi yorqin qizil rangga ega ekanligi aniqlandi. Bu esa tekshirilayotgan namuna tarkibida aromatik uglevodorodlar bor ekanligidan dalolat beradi.
Adsorbsion kalonkadagi sorbsiyalangan aromatik uglevodorodlarni desorbsiyalashning oxiri dastlabki toza holdagi etil spirtining nur sindirish ko‘rsatkichiga mos ( –1,3611) kelgunga qadar olib boriladi. Bu esa IRF-22 refraktometri orqali doimiy tarzda nazorat qilib turildi.
2.3. Adsorbentni regenirasiyalash
Tadqiqotlarni amalga oshirish davomida tanlangan adsorbentni regenerasiyalash ya’ni uning faolligini qayta tiklash lozim bo‘ladi. Shu narsani ta’kidlash joizki har qanday sorbent dastlabki holatda qo‘llanilgandagi natijalarni regenerasiyalangandan keyin bermaydi. Bu esa adsorbent tarkibidagi sorbsiyalovchi makro- va mikrog‘ovaklarning tabiati o‘zgarishi bilan tushuntiriladi. Qayta-qayta regenerasiyalab bir necha bor ishlatilgan har qanday sorbent oxir oqibat inert holatga o‘tadi ya’ni adsorbsiyalash va absorbsiyalash qiymatini yo‘qotadi.
Shu maqsadda biz tadqiqotlarda qo‘llanilgan L 100/400 mmk silikagelini regenerasiyalash sharoitini topdik. Tadqiqotda qo‘llanilgan L 100/400 mmk silikageli xromatografik kalonkadan maxsus idishga to‘kib olindi. Qaynoq distillangan suvda uch marta yuvib olindi va murili shkaf tagida uch kun davomida quritildi. Shundan so‘ng quritilgan L 100/400 mmk silikageli maxsus quritgich shkafida dastlab 2 soat davomida 100^oC haroratda, so‘ngra esa 6 soat davomida 170^oC haroratda quritildi.
Qayta regenerasiya qilingan adsorbentni benzol bo‘yicha uning dinamik hajmi aniqlangandan so‘ng yana qaytadan yoqilg‘i tarkibidan aromatik uglevodorodlarni ajratishda foydalanish mumkin.