Кириш. Геномиканинг асосий принциплари

1996 йилга келиб қисқа тандем динуклеотид кетма-кетликларидан ташкил топган юқори информатив полиморф худудлар 5264 анализи асосида одам геномининг тўлиқ харитаси юзага келди; бу генетик маркерлардан 2032 тасининг ўрни аниқланди ва улар орасидаги ўртача масофа 1,6 сМ ни ташкил этди.

кДНК минглаб фрагменти нуклеотидлар кетма-кетлиги аниқланди, ДНК кетма – кетлигини компютерда излаш имконияти очилди ва оқсил молекуласидаги аминокислота кетма-кетлиги аниқланди.

Компютер алгоритми асосида генларнинг сони аниқланган, бу аниқланган генларнинг одам геномида оқсилларни кодлайди. Халқаро консорциум 31780та оқсил кодловчи генларни аниқлаган, Целера Геномикс фирмаси эса 39114та генларни аниқлаган.

1988– йилда АҚШда одам геноми структуарсининг секвенирланиши йўналишида изланишлар бошланган. 1990–йилда Ҳалқаро лойиҳа Ж.Уотсон раҳбарлигида кенг миқёсда амалга оширила бошланган. Шунингдек, бу йўналишдаги тадқиқотларга 1988–йилда академик А.А.Баев (Россия) ҳам жалб қилинган.

1988– йилда АҚШда одам геноми структуарсининг секвенирланиши йўналишида изланишлар бошланган. 1990–йилда Ҳалқаро лойиҳа Ж.Уотсон раҳбарлигида кенг миқёсда амалга оширила бошланган. Шунингдек, бу йўналишдаги тадқиқотларга 1988–йилда академик А.А.Баев (Россия) ҳам жалб қилинган.

1990–йилда одам геномини ўрганиш бўйича Ҳалқаро ташкилот (HUGO) ташкил қилинган ва унга академик Андрей Дарьевич Мирзабеков раҳбарлик қилиши белгиланган.

1990–йилларда одам геномини ўрганиш йўналишида Ҳалқаро лойиҳа бўйича илмий тадқиқотлар учун 60 000 000 АҚШ доллари қийматида маблағ сарфланган, шунингдек 1996–1999 йиллар давомида АҚШда бу йўналишда ҳар йили 200 000 000 – 250 000 000 АҚШ доллари сарфланганлиги қайд қилинади.

«Одам геноми» лойиҳаси (The Human Genome Project) – одам геномининг тўлиқ ҳолатда нуклеотидлар кетма – кетлигини аниқлаш мақсадида 1990–йилда бошланган. Бу йўналишдаги асосий илмий тадқиотлар АҚШ, Англия, Канада давлатлари олимлари томонидан амалга оширилиши қайд қилинади. Турли давлат қатнашчилари одам геномини ўрганиш учун 23 жуфт хромосомаларнинг ҳаммасини ўзаро бўлиб олдилар.