Kirish. Ekologiya kursi, maqsadi, vazifasi, tuzilmasi va tarixi. Reja

3.2 Ekologik omillar, klassifikatsiyasi, moslashish. Omillar atamasi bilan muhit, atrofdagi organizm yoki ularning jamoasini sharoit va elementlarining vaqt va makonda dinamik xilma-xilligi tavsiflanadi. Omil-jarayon yoki uning sharoitini, jarayoniga ta‘sir etuvchi harakat kuchini yoki qandaydir jarayon hodisaning mavjudlik shart-sharoitini ifodalaydi.

Ekologik omil – muhitning har qayday elementi (yoki sharoiti) bo’lib, tirik organizmlarning hech bo’lmaganda bir rivojlanish fazasiga bevosita yoki bilvosita ta‘sir ko’rsatish qobiliyatiga ega. Ekologik omilga nisbatan tirik organizmlar moslashishiga harakat qiladi. Ekologik omillar odatda ikki turkumga bo’linadi: jonsiz (abiotik) tabiat omillari, jonli (biotik) tabiat omillari. Muhitning ekologik omillarini batafsil tasniflash I.N.Ponomaryova (1978) tomonidan taklif etilgan. Bu taklif 3.1 jadvalda keltirilgan.

Ba‘zi mualliflar antropogen omillarni alohida turkumga ajratishadi (ularning muhimligi va o’ziga xosligidan kelib chiqib). 3.1 –jadvalda keltirilgan tasniflash biogeotsenozni ekotop va biogeotsenozga hamda uning komponentlarini tuzuvchilarga bo’lishga to’liq mos keladi.