|
2.3 Binolarning xizmat muddati va ularning haqiqiy eskirish davri.
Konstruksiyalarning turli omillar ta’siri ostida bundan keymgi ekspluatatsiyaga yaroqsiz holga kelishi va ulami qayta tiklash iqtisodiy jihatdan nomaqbul bo’lgan kalendar vaqtga konstruksiyaning xizmat muddati deyiladi. Xizmat muddatiga remontga sarf qilingan vaqt ham qo‘shiladi. Binoning xizmat muddati almashtirilmaydigan konsti uksiyalaming (poydevor, devor, karnizlar) xizmat muddati bilan belgilanadi. binoning me’yoriy xizmat muddati QMQ ga ko‘ra o'rnatiladi va binoning kapital’ik guruhiga bogMiq о rtacha ko‘rsatkich hisoblanadi. Turarjoy binolari devor va orayopma materiallariga ko‘ra VI guruhga bo’linadi. Ekspluatatsiya jarayonida barcha binolar ashyoviy va m? naviy es«drishTa chalinadi. Binoning xash-ashyoviy yoki fizik eskirishi deb konstruktiv unsurlarini sekin-asta tabiiy omillar ta’sirida o'zining dastlabki texnik xossalarni yo’qota borishiga aytiladi.
Bino va uning qismlarini ma’naviy eskirish darajasi uni qurish davrida ishlatilgan ashyolarning fizik xossalaridan, konstruksiyaning tavsifi va geometrik o'lchamlaridan, bino joylashgan maydonning xususiyatlaridan, ekspluatatsiya sharoiti va boshqa ko‘pgina omillarga bog'liq. Binoning ma’naviy eskirishi o’lchanda, uning texnika taraqqiyoti ta’siri ostida vujudga kelgan funksional yoki texnologik talablarga mos kelmay qolishi tushuniladi Turar joy binolarining ma’anaviy eskirishiga quyidagilarni xonaning rejasi zamonaviy talab va me’yorlariga mos kelmasligi (bir xonadonda bir necha oila yashaydi, bosib o'tiladigan va qorong'u xon alaming mavjudligi; xojatxonalaming noqulayligi); injeneriik jihozlarining zamonaviy taiablaiga mos kelmasligi; turar-jov mavzelarining haddan tashqari zichlashib ketganligi; turar-joy mavzelarining yetarii darajada obodonlashtirilma- ganligi va ko'kalamzorlashtirilmagani kabi omillar kiradi. Tajriba shuni ко rsatad:ki, me’yoriy eksplu£‘atsiya sharoitlarida ko'pchilik konstruksiyalar o'zlarining me’yoriy xizmat muddatida fizik- mexanik xossalarini tugatmaydilar.
Bino va uning qismlarini ma’naviy eskirish darajasi uni qurish davrida ishlatilgan ashyolarning fizik xossalaridan, konstruksiyaning tavsifi va geometrik o'lohamlaridan, bino joylashgan maydonning xususiyatiaridan, ekspluatatsiya sharoiti va boshqa ko‘pgina omillarga bog'liq. Binoning ma’naviy eskirishi dc6anda, uning texnika taraqqiyoti ta’siri ostida vujudga kelgnn funksional yoki texnologik talablarga mos kelmay qolishi tushuniladi Turar joy binolarining ma’anaviy eskirishiga quyidagilai xoruoonning rejasi zamonaviy talab va me’yorlariga mos kelmasligi (bir xonadonda bir necha oila yashaydi, bosib o'tiladigan va qorong'u xon alaming mavjudligi; xojatxonalaming noqulayligi); injeneriik jihozlarining zamonaviy taiablaiga mos kelmasligi; tuiar-jov mavzelarining haddan tashqari ziclilashib ketganligi; turar-joy mavzelarining yetarli darajada obodonlashtirilma- ganligi va ko'kalamzorlashtirilmagani kabi omillar kiradi. Tajriba shuni ko’rtsatadiki, me’yoriy ekspluatatsiya sharoitlarida ko'pchilik konstruksiyalar o'zlarining me’yoriy xizmat muddatida fizik-mexanik xossalarini tugatmaydilar.
Jamoat binolari kapitalligi, devor va orayopma materiallariga ko'ra 9 guruhga bo'linadi
Ma’naviy eskirish omilining muhimligiBa yirik panelli uylaming ekspluatatsiya tajribasi yaqqol misol bo'lishi rr.umkin. Ularning asosiy konstruktiv elementlari yuqori darajada zahiralarga ega boMganliklari bilan bir vaqtda, rejaviy va komfortlik tavsiflari, turar-joy andozalarining zamonaviy talablaiga javob berrnay qolgan. Barcha almashtirilmaydigan kc jstruksiyalaminy xizmat muddati shu binoning xizmat muddatiga teng deb mo‘ljallanadi. Binoning qolgan hamma konstruksiya va jihozlari turi xizmat muddatiga mos kelib. Bino va ularning materiali, ekspluatatsiya sharoiti, ba’zan kapitallik guruhidan, ya’ni materialning dastlabki ko'rinishi va sifat va ishlanichiga bog‘liqdir. Yog‘och orayopmalar uchun eng katta xizmat muddati 80-60 yil, pollar, ortadevorlar va derazalar uchun 40-30 yil va eng kam muddat turli mastikalar va bo'yoqlar va suv oqova quvuri uchun 8-5 yildan iboral. Rasmda qiyosiy ko‘rinishda ayrim konstruktiv unsurlarining xizmat muddati ko'rsatilgan.
Bino konstruktiv unsurlarining almashtirish davriyligi
a—an’anaviy qurilgan binolar;
l-binoning va uning almashtirilmaydigan konstruksiyalarining hisobiy xizmat mudda'.i;
2-yog‘och orayopma, parket va keramik pollar;
3-taxta pollar, yog‘och stropil, orayopma, derazalar va eshiklai;
4 -metall tomqoplama;
5-tomqoplama va suv quvurlari;
b yakkahol quriluvchi binolar;
6-gipsli o'rtadevorlarning, parkrt va kerarr ik pollaming hisobiy xizmat muddati;
7-taxta pollar. rulonli tomqoplama, deraza va eshiklar;
8-rulonli tomyopmalar.
Iqtisodiy xizmat muddati. Bu shunday muddatki, bu vaqt mobaynida yo binoni butunlay rekonstruksiya qilish, yo uning konstruksiyalarini almashtirish talab qilinadi. Iqtisodiy xizmat muddatini hisoblashda amortizatsiya me’yori va remontga mablag* sarflashning samaradorligi ko‘riladi. Ko‘p sonli besh- qavatli uylaming texnik xususiyatlari, rekonstruksiya (hajmiy rejaviy tavsiflarini oVgartirish, oldqurma va hokazo) yoki xonadon jamg‘armalari tizimini mukammallashtirish maqsadida modemizatsiya (qayta rejalash), xonalarni funksional mintaqalash, xonadon sifatini tubdan o‘zgartirish, binoni liftlar bilan jihozlash kabi jarayonlar kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
