Kirish. Asosiy tushunchalar. «Mashinasozlik texnologiyasi asoslari» fanining maqsadi va masalalari. Detallarni ishlov berishda bazalash va o’rnatish

Yordamchi o’rnatish bazasi deb fakatgina detalga ishlov berish jarayonida o’rnatish yuzasi bo’lib xizmat qiladigan va uni boshqa yuzalari bilan birgalikda yig’ilgan mashina ish bajarmaydigan yuzasiga aytiladi. Bunday yuzalar sun’iy o’rnatish bazasi xam deb yuritiladi. Mexanik ishlov berishda o’z vazifasini bajargandan so’ng bu yuzalar qirqib yuboriladi.
O’lchov bazasi deb detalning boshqa yuzasini joylashishini ifodalovchi o’lcham uchun o’lchov boshi bo’lib xizmat qiluvchi yuzaga aytiladi.
Yig’ish bazasi deb - detalning yig’ilgan mashinada boshqa detallarga nisbatan xolatini belgilovchi yuzasiga (yuzalar, chiziqlar, nuqtalar yig’indisi) aytiladi.
Konstruktiv (tuzilishni ifodalovchi) baza deb konstruksiyani (tuzilmani) ishlab chiqishda boshqa detallarni o’lchamlarini va xolatlarini belgilovchi yuzasiga (yuzalar, chiziqlar, nuktalar yig’indisi) aytiladi. Konstruktiv yuza real, agarda u material yuzani ifodalasa, yoki geometrik, agarda u geometrik o’qdan iborat bo’lsa, ko’rinishda bo’ladi.


Bazalar va ularni ko’rinishlari.



Bazalar va ularni ko’rinishlari.

a - shesternyalarning asosiy bazalari I, II, III;

b – shponkali valning yordamchi bazalari I, II, III,

1. 
   qo’shiladigan detal;
   

v – detalning o’lchov bazasi A;
g – juft yo’naltiruvchi baza I;
d – juft tayanch baza I;
1- detal: ye – o’rnatish aniq (ayon) baza I, yo’naltiruvchi ko’rinmas baza II, zagotovkaning tayanch ko’rinmas bazasi III, 1…6 – tayanch nuqtalar, 7 – zagotovka, 8 – o’zi markazlovchi iskanja qisqichlari.


Bazalarning erkinlik darajasini yo’qotish bo’yicha turlari


O’rnatish bazasi – zagotovkani uchta erkinlik darajasini bitta koordinata o’qi bo’yicha xarakatlanish va boshqa o’qi bo’yicha aylanishi yo’qotiladi.
Tayanch bazasi – zagotovkani bitta erkinlik darajasini – bitta koordinata o’qi bo’yicha xarakat yoki 111 – o’q atrofida aylanishini yo’qotiladi.
Bazalar ko’rinishi bo’yicha quyidagi bazalar bo’ladi.