Eng muhim tuzlarning ishlatilishi.
Eng muhim o'rta tuzlar va ularning ishlatilishi
Eng muhim nitratlardan KNO3, NaNO3, NH4NO3, Ca(CNO3) 2 selitralar deb ataladi. Bular suvda yaxshi eriydigan oq kristall moddalar bo'lib, hammasi qishloq xo'jaligi ekinlarining hosildorligini oshirishda o'g'it sifatida ishlatiladi. Ayrim nitratlar portlovchi moddalar tayyorlashda ham ishlatiladi. AgNO3 — kumush nitrat oyna tayyorlashda, tibbiyotda zararii mikroblarni o'ldiradigan modda sifatida (tabobatda lyapis deb ataladi) ishlatiladi.
Fosfat kislota tuzlari — (NH4) 3PO4, Ca3(PO4) 2 lar ham qishloq xo'Jalik ekinlari hosildorligini oshirishda o'g'it sifatida ishlatiladi. Mis va temirning sulfatlari (CuSO4,SHO va FeSOHO) qishloq xo'jalik ekinlari zararkunandalariga qarshi kurashda ishlatiladi.
Osh tuzi — NaCl oziq-ovqatda ishlatilishidan tashqari xlor, ishqor va sodalar olishda asosiy xomashyo bo'lib xizmat qiladi.
Karbonatlardan eng muhimi — CaCO3. Buning eng keng tarqalgan shakli ohaktosh deb ataladi. U qurilish materiali sifatida ishlatiladi. Shuningdek, uning million yillar burun yuqori bosimda hosil bo'lgan kristall tuzilishidagi shakli — marmar binolarni bezashda, arxitektura yodgorliklari tayyorlashda va boshqa ko'p sohalarda ishlatiladi. Qimmatbaho taqinchoqlardan biri marvarid ham tarkibi jihatidan kalsiy karbonatdan iborat.
Ca, Fe, K, Na, va boshqa metallar qatnashgan tuzlar tibbiyotda turli kasallikka qarshi dorivor vositalar sifatida qo’llaniladi.
N, P, Ca, S, K, Na mikro elementlari qatnashgan tuzlar qishloq ho’jaligida o’g’itlar, bazi zararkunandalarga qarshi kurash vositasi, o’sishini , hosildorlikni oshiradi.
Karbanatlar Silikatlar qurilishda ishlatiladi.
NaCl osh tuzi sanoatda Cl-xlor, NaOH-ishqor, Na-natriy metali olishda tibbiyotda fiziologik eritma tayorlashda ishlatiladi.
Osh tuzi inson uchun muhim ozuqa hisoblanib kunlik miqdori 1 choy qoshiq bo’lib uning miqdori 5 gr tashkil etadi.
Agar osh tuzi organizmda ortib ketsa maddalar almashinuvi buziladi, yurak, buyrak va qon aylanish tizimida turli kasalliklarni keltirib chiqaradi. Uni qancha ko’p istemol qilsa buyrak faolyati shuncha qiyinlashadi. Organizmda Na to’planishiga olib keladi.
Ca Kalsiy xlor turli kasalliklarga dovolashda keng qo’llaniladi. U qonning ivish xossasini oshiradi, shuning uchun ham preparat o’pkadan, qorindan, ichakdan, bachadondan qon ketganda hirurgiya amaliyotida ham ishlatiladi. Kalsiy xlorid turli allergegik kasallikda keng qo’llaniladi. Preparatni ichish uchun 5-10% li eritmasi ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |