Kirish abdulla Avloniy

AQSOMI JAHOLAT
Jaholat ikki qismdurki, birini «jahli basit», ikkinchisini «jahli murakkab» deyilur. «Jahli basit» maraziga mubtalo bo’lgan kishilar bir narsani bilmasalar ham bilmaganliklarini iqror va e’tirof qilurlar. Shuning uchun buning davosi oson: faqat bilmak va o’rganmak yo’lida jahd-u jadal qilmak ila bo’lur. «Jahli murakkab» maraziga mubtalo bo’lgan kishilar bir narsani bilmas, bilmaganini ham bilmasdan bilaman deb da’vo qilur. Bizda munday kishilarga «o’zboshimcha» va «o’zim bilarmon» ismini berurlar . Bu dardi bedavoning iloji janobi Haqning lutf va inoyati ila hal o’linmasa, tuzalmog’i mushkil va og’irdur.
JAHOLAT
Jaholat deb o’qimagan, bilimsiz hech narsaga tushunmay-durgan nodonlig’ni aytilur. Jaholat insoniyatning eng zo’r dushmani va yomon xulqlarning boshlig’idur. Maorifdan, funun va mada-niyatdan mahrum qolgan xalq jaholat panjalarining orasida xamir kabi ezilgandek, af’oli zamimadan ham o’z nafsining yoqasini bo’shatolmas. Ilm va ma’rifat sohiblari, fazli kamollari soyasida har bir ishni tadqiq va mushohada ila qilurlar. Ammo johillar esa bir narsaning mohiyatini mushohada qilurg’a aql va farosatlari yetmas. Chunki jahl xudbin va zohirparastdan iboratdur. Har bir narsaning haqiqati aql va irfon, ilm va donish sohiblarina maxsus bir maziyyat, johil va nodonlara zo’r aziyyatdur. Jaholat arbobi qayu yerda bo’lsa bo’lsun, loyiqi e’tibor o’lmoq sharafindan mahrumdur. Moddiy jihatdan qancha boy va sarvatdor bo’lsa, ma’naviy jihatdan shuncha faqir va zalil hisoblanur. Zeroki, jaholat eng qo’rqinch faqir va muhtojlikdan ziyoda dahshatliroq bir musibatdur. Aql ila ilmning yaxshiligi va fazilati qancha baland bo’lsa, jaholatdan tug’uladurgan yomonliklar balolari shuncha ostin va xorlikdur. Hazrat Ali: «Arbobi fazl-u kamol johildan qancha izo va jafo cheksa, johil ham aql va irfon sohibidan shuncha mutaassir bo’lur», – demishlar.

1^ https://uz.wikipedia.org/wiki/Abdulla_Avloniy

2^ Latif Xalilov soz iboralaridan

3^ https://kitobim.uz/books/946

4^ Orif Avlayev ToshDAU “O‘zbek tili, pedagogikava psixologiya” kafedrasi dotsenti