Kimyoviy texnologik jarayonlar va ularni harakatlantiruvchi kuchi

Cho’ktirish usuli suspenziya, emul’siya va changli gazlarni ajratish uchun
ishlatiladi. Cho’ktirish jarayoni turli jinsli sistema tarkibidagi qattiq jism mayda
zarrachalarining og’irlik kuchi ta`sirida apparat tubiga cho’kishiga asoslangan.
Cho’ktirish tezligini aniqlash uchun alohida olingan sharsimon
zarrachaning suyuqlik muhitidagi muvozanat shartidan foydalanamiz.
Muhitdagi zarrachaga og’irlik kuchi G, ko’tarish kuchi A, muhitning qarshilik
kuchi R ta`sir qiladi. Jarayonning harakatlantiruvchi kuchi og’irlik va ko’tarish
kuchlari orasidagi farq, ya`ni zarraning suyuqlikdagi og’irligidir.

bu erda: d -zarra diametri, m . - mos ravishda qattiq jism zarrasi va suyuqlik zichliklari, kg/m3
Muhitning qarshiligi R- zarra harakat yunalishiga qarama-qarshi bo’lib, ishqalanish va inertsiya kuchlaridan tashkil topgan.

Issiqlik almashinish jarayonlari - bu shunday jarayonlarki, ularda, temperaturasi yuqori jism (yoki muxit) dan temperaturasi past jismga (yoki muxitga) issiqlik o’tadi. Ularga isitish, pasterizatsiya, sterilizatsiya, sovitish, bug’latish, kondensatsiyalash va boshqalar kiradi.
Issiqlik almashinish jarayonlarining tezligi issiqlik o’tkazish qonunlari bilan aniqlanadi va quyidagi kinetik tenglama orqali ifodalanadi:

bu yerda: Q – o’tkazilgan issiqlik miqdori; F— issiqlik almashinish yuzasi; K2 -issiqlik o’tkazish koeffitsienti; R2- termik qarshilik; t – o’rtacha temperaturalar farqi.
Mexanik jarayonnlar - bu shunday jarayonlarki, ularda jismlarning faqat mexanik o’zaro taʼsirida o’tadi. Ularga qattik, sochiluvchan materiallarni maydalash, klassifikatsiyalash (sinflash), presslash, granullash va boshqalar kiradi.
Kimyoviy va biokimyoviy jarayonlar - bu shunday jarayonlarki, ularda moddalarning kimyoviy tarkibi va xossalari o’zgarishi bilan xarakterlanadi. Ushbu jarayonlarning tezligi kimyoviy kinetika qonunlari bilan aniqdanadi va quyidagi tenglama yordamida ifodalanadi:

bu yerda: M - kimyoviy jarayon paytida o’tgan massa miqdori; V - reaktor (qurilma) hajmi; K4 - kimyoviy jarayon tezligi koeffitsienti; f(c) — jarayonni xarakatga keltiruvchi kuch bo’lib, reaktsiyada ishtirok etuvchi moddalar kontsentratsiyalarining funktsiyasidir.
Issiklik almashinish jarayonining harakatlantiruvchi kuchi «Issik» va «sovuk» jismlarning temperaturasi urtasidagi fark hisoblanadi. Issiklik almashinishida katnashadigan jismlar issiklik tashuvchilar deyiladi. Issiklik tarkalishining uchta asosiy turi bor: issiklik o’tkazuvchanlik, konvektsiya va issiklikning nurlanishi.
Bir – biriga tegib turgan kichiq zarrachalarning tartibsiz harakati natijasida yuz beradigan issiklikning utish jarayoni issiklik o’tkazuvchanlik deyiladi (konduktsiya). Gaz va suyuqliklarda molekulalarning harakati natijasida yoki kattik jismlarda krisstal panjaradagi atomlarning tebranishi ta‘sirida shuningdek, metallarda erkin elektronlarning diffuziyasi okibatida issiklik o’tkazuvchanlik sodir bo’ladi.Gaz yoki suyuqliklarda makroskopik hajmlarning harakati va ularni aralashtirish natijasida yuz beradigan issiklikning tarkalishi konvektsiya deyiladi.
Konvektsiya ikki xil (erkin va majburiy) bo’ladi. Gaz yoki suyuqlikning ayrim
qismlaridagi zichlikning farki natijasida xosil bo’ladigan issiklikning almashinishi tabiiy yoki erkin konvektsiya deyiladi. Tashki kuchlar ta‘sirida (masalan, suyuqliklarni nasoslar yordamida uzatish yoki ularni mexaniq aralashtirgichlar bilan aralashtirish paytida) majburiy konvektsiya paydo bo’ladi.
Issiklik energiyasining elektr magnit to’lqin yordamida tarkalishi issiklikning nurlanishi deyiladi. Har qanday jism uzidan energiyani nurlatish kobiliyatiga ega. Nurlangan energiya boshqa jismga yutiladi va kaytadan issiklikka aylanadi. Natijada nur bilan issiklik almashinish jarayoni sodir bo’lib, u uz navbatida nur chiqarish va nur yutish jarayonlaridan tashkil topadi
Qurilmalarning ishlash rejimiga kura jarayonlar ikki xil bo’ladi. Uzluksiz ishlaydigan qurilmalarning turli nuktalaridagi temperatura vaqt davomida uzgarmaydi, bunday qurilmalarda ketayotgan jarayon turgun bo’ladi. Noturgun
jarayonlarda (davriy ishlaydigan issiklik almashinish qurilmalarida) temperatura vaqt davomida uzgarib turadi (masalan, isitish yoki sovitish paytida).